۶-سبک زندگی دینی در سیره نبوی / حلم، قناعت و امید
البته توجه به این مطلب ضروری است که وقتی گفته می شود: پیامبر صلی الله علیه و آله در مقابل کج اندیشان و مغرضان، بردباری و حلم به خرج می دادند، بدین معنا نخواهد بود که آن حضرت هیچ گاه خشمگین و غضبناک نمی گردیدند، بلکه اگر دشمنی ها در رابطه با شخص ایشان بود، با بزرگواری و حلم آن را پشت سر می گذاشتند ولی در مواردی که کسی به دین و احکام الهی تعرض روا می داشت، هرگز ساکت نمی نشستند…
**************************************************************
پدید آورنده: سید علی شاهچراغی
دسته بندی: خطبه
سبک زندگی دینی در سیره نبوی
حلم، قناعت و امید
۱۰- اصل بردباری و حلم
برای یکایک انسان ها، به ویژه افرادی که مسئولیت های سنگین اجتماعی را به دوش می گیرند و با گروه های مختلف ارتباط دارند، ضروری است در مسیر آراستگی به صفت حلم و بردباری گام برداشته و تلاش نمایند تا در برابر برخورد های نا مناسب و ناروا دچار خشم و غضب نگردیده و خود را کنترل نموده و با معیار عقل و منطق، پاسخگوی مخالفان خویش و حتی مغرضان و جاهلان باشند.
خصیصه ای که قرآن کریم آن را از صفات بارز اهل ایمان برشمرده و بدان سفارش می نماید:
«وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا»[۱]
«و چون نادانان ايشان را طرف خطاب قرار دهند، به ملايمت پاسخ مى دهند»
و نیز این آیه ی شریفه:
«وَإِذَا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِرَامًا»[۲]
«و چون بر لغو بگذرند، با بزرگوارى مى گذرند»
پس هرچه مسئولیت فرد سنگین تر باشد، لازم است حلم و بردباری در وجودش تقویت گردد و از همین روست که خداوند حلیم و رحیم، این خصلت ارزشمند و گران بها را به انبیاء خویش ارزانی می دارد و رسول اکرم صلی الله علیه و آله به عنوان خاتم رسولان از بالاترین میزان بهره مندی از حلم برخوردار می شود.
شاهد بر این مطلب نیز بردباری حضرت رسول صلوات الله علیه و آله در برابر مصائب بسیار سنگین و رنج آوری است که بر ایشان وارد گردیده است؛ اذیت و آزاری که کسی را توان تحمل آن نبوده و نخواهد بود و آن چه در کتب تاریخ و حدیث نقل شده است، تنها بخشی از این مصائب سخت و طاقت فرسا می باشد که به دو نمونه آن اشاره می گردد:
-
جسارتی هولناک
قَتاده می گوید:
«وَ كَانَ النَّبِيُّ ص يَطُوفُ فَشَتَمَهُ عُقْبَةُ بْنُ أَبِي مُعَيْطٍ وَ أَلْقَى عِمَامَتَهُ فِي عُنُقِهِ وَ جَرَّهُ مِنَ الْمَسْجِدِ فَأَخَذُوهُ مِنْ يَدِهِ»[۳]
«پیامبر صلی الله علیه و آله در حال طواف خانه خدا بود که عُقبة بن ابی معیط، عمامه ی حضرت را به گردن ایشان انداخت و حضرت را بر زمین کشانده و از مسجد خارج ساخت»
-
شکستن پیشانی پیامبر (ص)
«قَامَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَى الصَّفَا وَ نَادَى فِي أَيَّامِ الْمَوْسِم: یا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللَّهِ ثَلَاثاً فَرَمَقَهُ النَّاسُ بِأَبْصَارِهِمْ وَ رَمَاهُ أَبُو جَهْلٍ قَبَّحَهُ اللَّهُ بِحَجَرٍ فَشَجَّ بَيْنَ عَيْنَيْه»[۴]
«در ایام حج، رسول اللّه صلی الله علیه و آله، بر کوه صفا ایستادند و سه مرتبه صدا زدند: ای مردم، من فرستاده خداوندم، پس مردم به او خیره شدند و ابوجهل ملعون با سنگ، پیشانی مبارک پیامبر را شکست»
اما با وجود این همه اذیت و آزار، در سیره آن حضرت می خوانیم:
«كانَ صَلَّى اللهُ عَلَيهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّم، أَحلَمَ النّاسِ وَ أَرغَبَهُم فِي العَفوِ مَعَ القُدرَةِ»[۵]
«رسول خدا صلی الله علیه و آله، حلیم ترین مردم و مایل ترین آن ها در بخشش به هنگام قدرت بود»
که در این رابطه باید گذشت و عفوی که در هنگام گسترش اسلام در برابر معاندان از خود نشان دادند را در نظر داشت.
برکات بردباری و حلم
برخورداری از روحیه ی حلم در زندگی و در مواجهه با جهالت جاهلان، آثار و برکات فراوانی را به همراه دارد که از آن جمله می توان به سیادت و بزرگی انسان حلیم، اشاره نمود:
حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله در تعبیری زیبا در این رابطه می فرمایند:
«كَادَ الْحَلِيمُ أَنْ يَكُونَ نَبِيّا»[۶]
«آدم بردبار نزدیک است که به مقام پیامبری برسد»
و در تعبیری دیگر می فرمایند:
«مَنْ حَلُمَ سَاد»[۷]
«فرد حلیم آقاست»
و در حدیث دیگری می خوانیم:
«فَأَمَّا الْحِلْمُ فَمِنْهُ رُكُوبُ الْجَمِيلِ وَ صُحْبَةُ الْأَبْرَارِ وَ رَفْعٌ مِنَ الضِّعَةِ وَ رَفْعٌ مِنَ الخَسَاسَةِ وَ تَشَهِّي الْخَيْرِ وَ تَقَرُّبُ صَاحِبِهِ مِنْ مَعَالِي الدَّرَجَاتِ وَ الْعَفْوُ وَ الْمَهَلُ وَ الْمَعْرُوفُ وَ الصَّمْتُ فَهَذَا مَا يَتَشَعَّبُ لِلْعَاقِلِ بِحِلْمِه»[۸]
«ثمره و حاصل بردباری، آراسته شدن به خوبی ها، هم نشینی با نیکان، ارجمند شدن و عزیز گشتن، رغبت به نیکی، نزدیک شدن شخص بردبار به درجات عالی، گذشت، آرامش و تأنی، احسان و خاموشی است؛ این ها ثمره بردباری و حلم خردمند است»
هم چنین از آثار حلم که امیر المؤمنین علیه السلام بدان اشاره نموده اند، دفاع مردم از فرد حلیم می باشد:
«انَ أَوَّلَ عِوَضِ الْحَلِيمِ مِنْ خَصْلَتِهِ أَنَّ النَّاسَ أَعْوَانُهُ عَلَى الْجَاهِل»[۹]
«نتیجه اى که شخص بردبار مى گیرد این است که مردم به یارى او در مقابل دشمنش بر مى خیزند»
البته توجه به این مطلب ضروری است که وقتی گفته می شود: پیامبر صلی الله علیه و آله در مقابل کج اندیشان و مغرضان، بردباری و حلم به خرج می دادند، بدین معنا نخواهد بود که آن حضرت هیچ گاه خشمگین و غضبناک نمی گردیدند، بلکه اگر دشمنی ها در رابطه با شخص ایشان بود، با بزرگواری و حلم آن را پشت سر می گذاشتند ولی در مواردی که کسی به دین و احکام الهی تعرض روا می داشت، هرگز ساکت نمی نشستند؛ بلکه خشم و غضب وجود ایشان را فرا می گرفت، به گونه ای که آثار خشم در چهره ی ایشان آشکار می شد. چنان چه در سیره ی حضرت، به این مطلب تصریح شده است:
«يَغْضَبُ لِرَبِّهِ وَ لَا يَغْضَبُ لِنَفْسِه»[۱۰]
«برای پروردگار خشمگین می شد و نه برای خود»
تا جایی که نقل شده است:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله … إِذَا غَضِبَ خَسَفَ لَوْنُهُ وَ اسْوَد»[۱۱]
«رسول خدا صلی الله علیه و آله هنگام خشم، چهره اش می گرفت و سیاه می شد»
و یا این روایت:
«کَانَ النَّبِيُّ ص إِذَا غَضِبَ احْمَرَّ وَجْهُه»[۱۲]
«هنگام خشم، صورت پیغمبر سرخ می شد»
نعمان رازی نیز از امام صادق علیه السلام نقل می کند که:
«انْهَزَمَ النَّاسُ يَوْمَ أُحُدٍ عَنْ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه و آله فَغَضِبَ غَضَباً شَدِيداً قَالَ وَ كَانَ إِذَا غَضِبَ انْحَدَرَ عَنْ جَبِينِهِ مِثْلُ اللُّؤْلُؤِ مِنَ الْعَرَق»[۱۳]
«در جنگ احد، مردم از اطراف رسول خدا صلى الله عليه و آله می گريختند، آن حضرت به سختى خشمگین بود؛ و هرگاه خشم مى كردند عرقى مانند دانه هاى مرواريد، از پيشانى مبارك شان سرازير مى گشت»
هم چنین امام سجاد علیه السلام در روایتی منشأ خشم حضرت رسول صلی الله علیه و آله را احقاق حق افراد معرفی می کنند:
«وَ لَا تُغْضِبُهُ الدُّنْيَا وَ مَا كَانَ لَهَا إِذَا تُعُوطِيَ الْحَقَّ لَمْ يَعْرِفْهُ أَحَدٌ وَ لَمْ يَقُمْ لِغَضَبِهِ شَيْءٌ حَتَّى يُنْتَصَرَ لَه»[۱۴]
«دنيا و آن چه به آن وابسته بود، او را به خشم نمى آورد و چون به احقاق حقى مى پرداخت، تا پيروز شدن حق، چيزى نمى توانست خشم او را فرو نشاند»
عایشه نیز موارد خشم حضرت را این گونه نقل کرده است:
«مَا ضَرَبَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَادِمًا لَهُ قَطُّ ، وَلَا امْرَأَةً له قطّ، وَلَا ضَرَبَ بِيَدِهِ إِلَّا أَنْ يُجَاهِدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، وَ ما نِيلَ مِنهُ شَيء فَانتَقِمهُ مِن صاحِبِه، إِلّا أَن يَنتَهِكَ مَحارِمَ اللّهِ فَيَنتَقِمَ للّهِ عَزَّ وَ جَلّ»[۱۵]
«رسول الله صلى الله علیه وسلم، هیچ انسانی، اعم از زن و خدمتکار را با دست خودش نزده است، مگر در شرایطی که در راه خداوند جهاد می کرد و هرگز به خاطر ضرری که به خود ایشان می رسید از عاملش انتقام نگرفت، مگر در مواردی که چیزی از حرمت ها و حد و حدود خداوندی پایمال می شد که در آن صورت به خاطر خداوند خشمگین می شد و انتقام می گرفت»
اشاره به این مطلب خالی از لطف نیست که واکنش حضرت در مقابل زمینه های پیدایش خشم نیز در تاریخ ثبت گردیده است که برای هر انسانی درس آموز می باشد:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله، إِذَا غَضِبَ وَ هُوَ قَائِمٌ جَلَسَ وَ إِذَا غَضِبَ وَ هُوَ جَالِسٌ اضْطَجَعَ فَيَذْهَبُ غَيْظُه»[۱۶]
«رسول خدا صلی الله علیه و آله هنگامی که غضبناک می شدند، اگر ایستاده بودند، می نشستند و اگر نشسته بودند، به پشت می خوابیدند تا خشم شان فرونشیند»
و در مواقع بروز خشم، فقط امیر المومنین علیه السلام می توانست ایشان را آرام نماید:
«كَانَ النَّبِيُّ صلی الله علیه و آله إِذَا غَضِبَ لَمْ يَجْتَرِئْ أَحَدٌ أَنْ يُكَلِّمَهُ غَيْرُ عَلِي»[۱۷]
«رسول خدا صلی الله علیه و آله به گونه ای غضبناک و خشمگین می شدند که جز علی بن ابیطالب علیه السلام کسی جرأت سخن گفتن با ایشان را نداشت»
۱۱- اصل قناعت
قناعت از دیگر صفات برجسته ای است که زیبایی خود را در زندگانی رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله نمایان ساخته است؛ اصلی که برخی به اشتباه آن را به خرج نکردن و استفاده نکردن از مواهب الهی معنی می نمایند، در حالی که در قناعت چیزی که مورد توجه می باشد، پرهیز از بدخرج کردن و هزینه های بی مورد است؛ چون نه خرج کردن مسرفانه در اسلام جایی دارد و نه سختگیری و خسّت بی جا. بنابراین اولین نکته درباره ی این اصل مهم و اساسی این است که قناعت، درست خرج کردن و مدیریت مخارج زندگی است تا زندگی آدمی با آبرومندی همراه باشد و مقام و جایگاه انسان در مقابل دیگران حفظ گردد. میانه روی در زندگی و معیشت، نشانه ی کمال و بلوغ فکری و عقلی است، نه نقص و عقب افتادگی انسان و برقراری توازن بین دخل و خرج، از دستوراتی است که نسبت به آن سفارش مؤکد شده است:
«وَلاَ تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِكَ وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ»[۱۸]
«و دستت را به گردنت زنجير مكن و بسيار [هم] گشاده دستى منما»
در این خصوص کلام ارزشمند رسول خدا صلی الله علیه و آله به ابوذر، معیاری راهگشاست؛ ابوذر رحمه الله می گوید:
«أَوْصَانِي رَسُولُ اللَّهِ بِسَبْعٍ أَوْصَانِي أَنْ أَنْظُرَ إِلَى مَنْ هُوَ دُونِي وَ لَا أَنْظُرَ إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقِي»[۱۹]
«پیامبر صلی الله علیه و آله مرا به هفت خصلت وصیت کرد. از جمله آن که در زندگی دنیا، هرگز به بالادست خود نگاه نکنم، بلکه فرودستان را در نظر بگیرم»
زیرا از خصائص نفس انسان این است که هیچ گاه به مرتبه ای که در آن واقع می گردد راضی نمی شود، بلکه همواره به مرتبه ای که فاقد آن است، چشم می دوزد؛ وقتی به آن مرحله نیز برسد، به مرتبه ی دیگری می اندیشد و اگر این ویژگی نفس در مسیر صحیح و کمال به کار گرفته نشود، تا انسان را به پست ترین درکات نکشاند، دست از جان آدمی بر نخواهد داشت.
ارزش قناعت در اسلام چنان عظیم و رفیع است که پیامبر صلی الله علیه و آله، قناعت پیشگان را سعادتمند معرفی می کند:
«طُوبَى لِمَنْ هُدِيَ لِلْإِسْلَامِ وَ كَانَ عَيْشُهُ كَفَافاً وَ قَنِع»[۲۰]
«خوشا آن كه با اسلام هدايت شود و معيشت او به حد كفاف باشد و قناعت پیشه كند»
بنابر این آبرومندی انسان، در زندگیِ همراه با قناعت است و در سایه ی این ویژگی و خصلت پسندیده است که آدمی عزیز و سربلند می گردد. اما در مقابل، طمع و چشم به مال دیگران دوختن، فرد را ذلیل و سرشکسته خواهد ساخت.
هم چنین از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است:
«الِاقْتِصَادُ فِي النَّفَقَةِ، نِصْفُ الْمَعِيشَة»[۲۱]
«میانه روی در خرج کردن، نصف معیشت است»
حال اگر قناعت چنین نقشی در سعادتمندی انسان دارد، فرد مؤمن نباید به این سرمایه ی ذی قیمت، به راحتی چوب حراج بزند و اعتباری را که ذره ذره جمع کرده است به یک باره خرج نموده و هدر دهد، بلکه ضمن باور به این امر که زندگی خوب، زندگی همراه کفاف است، نه بیش تر، این گونه زندگی را از خداوند درخواست نماید؛ همان گونه که پیامبر صلی الله علیه و آله آن را از درگاه خداوند متعال مسئلت می کردند:
«اللَّهُمَّ ارْزُقْ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ وَ مَنْ أَحَبَّ مُحَمَّداً وَ آلَ مُحَمَّدٍ الْعَفَافَ وَ الْكَفَافَ»[۲۲]
«خدايا! به محمد و آل محمد و به کساني که دوست دار محمد و آل محمدند، روزي به اندازه احتياج شان ده و به آن ها عفت و پاکي عطا کن»
۱۲- اصل امید
در نوشته ای از حجت الاسلام و المسلمین قرائتی – که خداوند وجودشان را برای اسلام و مسلمین حفظ فرماید – آمده است، انسان در زندگی خویش همواره با سه نگرانی روبروست: آینده اش چه خواهد شد؟ در هنگام تنهایی چه کند؟ و این که زندگی اش چگونه تأمین خواهد گردید؟.
انسان غیر موحّد که باوری به ماوراء طبیعت و خالقیت و ربوبیت خداوند متعال ندارد، به مانند موجودی تنها و بی کس در تنگی و تاریکی دنیا حرکت می کند تا مرگ به سراغش بیاید و به خیال واهی خویش آسوده گردد. اما در مقابل، اشخاص موحّد و خداشناس بر اساس ایمان و باور به قدرت و لطف خداوند تبارک و تعالی برای این سه سئوال مهم، جوابی صحیح و روشن دارند که همین نیز موجب رهایی ایشان از نگرانی و دلواپسی می گردد.
این تفاوت به خوبی گویای میزان آسودگی انسان موحد و معتقد به خداوند می باشد و این که متدینین بدون ترس و واهمه از آینده ی خویش، آینده ی جهان هستی را نیز روشن و نورانی می بینند و با امید به آینده به تلاش و فعالیت خود ادامه می دهند و ضمن مبارزه با ترس و نگرانی و نیز ایستادگی و مقاومت، مشکلات را از پیش رو به کنار می زنند؛ حتی در جایی که همگان مسیر را مسدود و بن بست می دانند معتقدان به مبدأ و معاد، با نور امید به حرکت ادامه می دهند و خود را به مقصد می رسانند؛ زیرا از نبی مکرم صلوات الله علیه و آله آموخته اند در چنین اوضاع و احوالی، از امید بیش تری برخوردار باشند؛
«كُن لِما لا تَرجُو أرجى مِنكَ لِما تَرجُو ؛ فإنّ أخِي موسى بنَ عِمرانَ ذَهَبَ لِيَقتَبِسَ نارا فَكَلَّمَهُ رَبُّهُ عزّ و جلّ»[۲۳]
«به آن چه اميدش را ندارى، اميدوارتر باش از آن چه به آن اميد دارى؛ همانا برادرم موسى بن عمران علیه السّلام رفته بود تا آتش بياورد، اما خداوند عزّ و جلّ با او سخن گفت»
انسان دین مدار به این امر آگاه است که در فرهنگ اسلام، یأس و نا امیدی از گناهان بزرگ محسوب می گردد و وظیفه ی اوست که به امید های واقعی و حقیقی دل بندد و از تخیلات کاذب دوری کند که این گونه امور سرابی بیش نیست و فرجامی جز سرگردانی در کویری خشک و سوزان را به دنبال نخواهد داشت. انسان دین باور می داند عاملی که ناکامی ها و نگرانی ها را برطرف می سازد، تنها و تنها امید و توکل به خدای بزرگی است که خزائن عالم وجود در اختیار اوست و به هر کس هر چه را بخواهد می بخشد و ذره ای از منبع فیض او کم نمی گردد؛ چنان چه اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام از رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله نقل کرده اند:
«أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى بَعْضِ أَنْبِيَائِهِ فِي بَعْضِ وَحْيِهِ إِلَيْهِ وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَأُقَطِّعَنَّ أَمَلَ كُلِّ مُؤَمِّلٍ غَيْرِي بِالْإِيَاسِ وَ لَأَكْسُوَنَّهُ ثَوْبَ الْمَذَلَّةِ فِي النَّارِ وَ لَأُبْعِدَنَّهُ مِنْ فَرَجِي وَ فَضْلِي أَ يُؤَمِّلُ عَبْدِي فِي الشَّدَائِدِ غَيْرِي وَ الشَّدَائِدُ بِيَدِي أَوْ يَرْجُو سِوَايَ وَ أَنَا الْغَنِيُّ الْجَوَادُ بِيَدِي مَفَاتِيحُ الْأَبْوَابِ وَ هِيَ مُغْلَقَةٌ وَ بَابِي مَفْتُوحٌ لِمَنْ دَعَانِي أَ لَمْ يَعْلَمْ أَنَّهُ مَا أَوْهَنَتْهُ نَائِبَةٌ لَمْ يَمْلِكْ كَشْفَهَا عَنْهُ غَيْرِي فَمَا لِي أَرَاهُ بِأَمَلِهِ مُعْرِضا عَنِّي قَدْ أَعْطَيْتُهُ بِجُودِي وَ كَرَمِي مَا لَمْ يَسْأَلْنِي فَأَعْرَضَ عَنِّي وَ لَمْ يَسْأَلْنِي وَ سَأَلَ فِي نَائِبَتِهِ غَيْرِي وَ أَنَا اللَّهُ أَبْتَدِئُ بِالْعَطِيَّةِ قَبْلَ الْمَسْأَلَةِ أَ فَأُسْأَلُ فَلَا أُجِيبُ كَلَّا أَ وَ لَيْسَ الْجُودُ وَ الْكَرَمُ لِي أَ وَ لَيْسَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةُ بِيَدِي فَلَوْ أَنَّ أَهْلَ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ وَ أَرَضِينَ سَأَلُونِي جَمِيعاً فَأَعْطَيْتُ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ مَسْأَلَتَهُ مَا نَقَصَ ذَلِكَ مِنْ مُلْكِي مِثْلَ جَنَاحِ بَعُوضَةٍ وَ كَيْفَ يَنْقُصُ مُلْكٌ أَنَا قَيِّمُهُ فَيَا بُؤْساً لِمَنْ عَصَانِي وَ لَمْ يُرَاقِبْنِي»[۲۴].
«خداوند، به یکی از پیامبرانش وحی فرستاد: به عزّت و جلالم سوگند، آرزوی هر آن کس را که به غیر من آرزو بندد، به یأس مبدّل می سازم و جامه خواری در میان مردم بر او می پوشانم و از گشایش و فضل خویش، دورش می گردانم. آیا بنده ام در سختی ها به غیر من آرزو می بندد، یا به کسی جز من، امیدوار می شود، در حالی که بی نیاز بخشنده، من هستم و کلید درهای بسته، در دست من است و درِ خانه ام به روی هر کس که مرا بخواند، باز است؟ آیا نمی داند هر مصیبتی که او را از پا در آورد، جز من، کسی نمی تواند آن مصیبت را از او برطرف سازد؟ پس چه شده است که می بینم آرزویش، او را از من روی گردان ساخته است، در حالی که من به واسطه بخشش و کَرَم خویش، آنچه را درخواست نکرده بود، به او عطا کرده ام؟! حال از من روی گردانده و در مصیبتی که به او رسیده، از من درخواست نمی کند و دستِ خواهش به سوی غیر من دراز کرده است. در حالی که منم خدایی که پیش از درخواست، عطا می کنم. پس آیا اگر از من درخواست شود، اجابت نمی کنم؟ هرگز، آیا بخشش و کَرَم، متعلّق به من نیست؟ آیا دنیا و آخرت، در دست من نیست؟ اگر اهل هفت آسمان و زمین، همگی از من بخواهند و من درخواست یکایک آن ها را برآورم، به قدر بال پشه ای از ملک من نمی کاهد. چگونه ملکی که من صاحب آنم، کاستی یابد؟ پس نگون بخت کسی است که مرا نافرمانی کند و مرا در نظر نگیرد»
[۱]. فرقان/۶۳
[۲]. فرقان/۷۳
[۴]. سفينة البحار، ج۱، ص۷۳
[۵]. وسائل الوصول الی شمائل الرسول، ص ۲۱۶
[۶]. بحار الأنوار، ج۴۳، ص۷۰
[۷]. تحف العقول، ص۸۰
[۸]. تحف العقول، ص۱۶
[۹]. بحار الأنوار، ج۶۸، ص۴۲۵
[۱۰]. مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، ج۱، ص۱۴۶
[۱۱]. بحار الانوار، ج۱۶، ص۲۳۲
[۱۲]. بحار الانوار، ج۱۶، ص۲۳۳
[۱۳]. الكافي، ج۸، ص۱۱۰
[۱۴]. مكارم الأخلاق، ص۱۱
[۱۵]. حلية الأبرار في أحوال محمد و آله الأطهار عليهم السلام، ج۱، ص۳۱۰
[۱۶]. بحار الانوار، ج۷۰، ص۲۷۲
[۱۷]. بحار الأنوار، ج۳۸، ص۲۹۸
[۱۸]. اسراء/۲۹
[۱۹]. خصال، ج۲، ص۳۴۵
[۲۰]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۵، ص۲۳۱
[۲۱]. منية المريد، ص۲۵۸
[۲۲]. الكافي، ج۲، ص۱۴۰
[۲۳]. كنز العمّال، ح۵۹۰۴
[۲۴]. بحار الأنوار، ج۶۸، ص۱۵۴
دیدگاه خود را ثبت کنید
Want to join the discussion?Feel free to contribute!