گزارش تقریرات درس فقه حضرت امام خمینی (ره)

گزارشی از تقریرات آیت الله سید محمد شاهچراغی در درس فقه حضرت امام خمینی (ره)

*******************

گزارش تقریرات درس فقه حضرت امام خمینی (ره)

حضور در درس خارج فقه و اصول حضرت امام خمینی رضوان‌ الله تعالی علیه از خاطره ‏انگیزترین سال‌ های تحصیل آیۀ الله سید محمد شاهچراغی (نماینده‏ ی مقام معظم رهبری در استان سمنان و نماینده مردم در مجلس خبرگان رهبری) می‌ باشد. ایشان که از اوایل سال تحصیلی ۱۳۳۹ هجری شمسی وارد درس خارج مکاسب محرمه آن بزرگوار شده‏ اند، تا زمان تبعید معظم ‏له به ترکیه، از فقه پربار این عالم مجاهد و بی ‌نظیر بهره گرفته ‏اند.

آیۀ‏ الله شاهچراغی از علت حضور در درس حضرت امام خمینی رحمۀ‏ الله علیه و نیز شرائط حاکم بر آن، چنین می‏ گویند:

«از مبحث قمار مکاسب محرمه تا بیع فضولی در درس فقه حضرت امام قدس سره شرکت کردم. آن ‏چه که باعث می‏ شد درس معظم‏ له برای ما جذاب باشد، فرصتی بود که برای مطالعه و تحقیق داشتند، زیرا در آن زمان – بر طبق ظاهر – به کار دیگری اشتغال نداشتند؛ همین هم موجب گردیده بود، شاگردان درس‏ خوان و پرتلاش حوزه در درس ایشان حاضر شده و از آن استقبال نمایند. امام رضوان ‏الله تعالی علیه واقعاً محقق بودند»

آن‌ چه در ادامه می ‌آید گزارشی است از تقریرات درس خارج مکاسب محرمه، بیع و صلاۀ حضرت امام رضوان‏ الله تعالی علیه که توسط آیۀ‌ الله شاهچراغی در نوزده دفتر ثبت گردیده است.

—————————————

«کتاب البیع»

متن درسی: کتاب المکاسب شیخ انصاری رضوان ‌الله علیه

تاریخ حضور در درس: از آبان ماه ۱۳۳۹ تا آبان ماه ۱۳۴۳ هجری شمسی

دفتر اول

تعداد صفحات: ۱۸۳

تعداد جلسات: ۱۱۴

موضوعات:

المکاسب المحرمه:

المسأله الخامسه عشر؛ القمار
المساله الثامنه عشر؛ الکذب
المساله الثانیه و عشرون: معونۀ الظالمین فی ظلمهم
المساله السادسه و عشرون؛ الولایۀ من قبل الجائر
النوع الخامس مما یحرم التکسب به ؛ ما یجب علی الانسان فعله
خاتمه
المساله الثانیه؛ جوائز السلطان و عمّاله
المساله الثالثه؛ ما یأخذه السلطان باسم الخراج و المقاسمه و الزکاه
تا ابتدای کتاب البیع

دفتر دوم

تعداد صفحات: ۱۸۷

موضوعات:

ماهیۀ البیع
تعریف البیع
الکلام فی المعاطات
تنبیهات المعاطات
الکلام فی الفاظ عقد البیع
الکلام فی شروط العقد
أحکام المقبوض بالعقد الفاسد
الکلام فی قاعدۀ الضمان

دفتر سوم

تعداد صفحات: ۱۱۲

موضوعات:

تنبیهات المقبوض
تعیین الوقت
الغرامه
ببیع الصبی
قصد المتعاقدین لمدلول العقد
وجوب تعیین المتعاملین
المعرفه بالخصوصیات لازم ام لا؟
اختیار المتعاقدین
البیع الاکراهی
البیع الفضولی

دفتر چهارم

تعداد صفحات:۴۲

تعداد جلسات: ۱۲

موضوعات:

مما یؤیّد صحه بیع الفضولی
ما استدل به لبطلان بیع الفضولی
بیع الفضولی للمالک مع سبق المنع
بیع الفضولی لنفسه
الاشکال علی صحه هذا البیع
الاشکال علی جریان الفضولی فی المعاطاۀ
القول فی الاجازه
هل الاجازه کاشفه ام ناقله؟
دعوی امکان تقدیم السبب علی المسبّب

توضیحات: دفاتراول، دوم، سوم و چهارم، تعریب بخش عمده ‌ای از کل دفاتر می باشد که به جهت دربرداشتن قسمتی از تقریرات مکاسب محرمه و نیز مباحث بیع که متن فارسی آن موجود نیست، به عنوان دفاتر اول تا چهارم آمده است.

دفتر پنجم

تعداد صفحات:۱۱۱

تعداد جلسات: ۳۵

تاریخ شروع:

یکشنبه ۱۳/شوال/۱۳۸۰ ق -۲۱/فروردین ۱۳۳۹ش
شنبه ۲/ربیع الثانی/۱۳۸۱ق -۲/مهر/۱۳۳۹ش

موضوعات :

اجرت بر کارهای واجب و مستحب
خاتمه، مساله دوم: جوائز السلطان و عمّاله

دفتر ششم

تعداد صفحات: ۱۱۳

تعداد جلسات: ۲۱

تاریخ شروع: یکشنبه ۲/جمادی الاولی/۱۳۸۱ق – ۱/آبان/۱۳۳۹ش

موضوعات :

النوع الخامس: مما یحرم التکسب به.خاتمه.المساله الثالثه ما یأخذه السلطان باسم الخراج و المقاسمه و الزکاه
التنبیه الاول: هل یشمل جواز شراء الخراج لما لم یاخذه الجائر بعد
ماهیه البیع
تعریف البیع
وضع الفاظ المعاملات للصحیح او للأعم

دفتر هفتم

تعداد صفحات:۱۱۰

تعداد جلسات: ۲۱

تاریخ شروع: سه شنبه ۹/جمادی الثانی/ق – ۸/آذر/۱۳۳۹ش

توضیحات: محتوای این دفتر مشخص نشد، اما با توجه به مطالب دفاتر ششم و هشتم می ‌باید بخشی از مطالب کتاب المکاسب.ج۳٫ص۲۱-۵۱ را در برگرفته باشد.

دفتر هشتم

تعداد صفحات: ۱۱۳

تعداد جلسات: ۲۱

تاریخ شروع: شنبه ۱۹/رجب/ ق – ۱۷/ دی/۱۳۳۹ش

موضوعات:

هل المعاطاۀ لازمه ام جایزه؟

دفتر نهم

تعداد صفحات: ۱۱۲

تعداد جلسات: ۲۹

تاریخ شروع:

دوشنبه ۸/ذی القعده/ق – ۴/اردیبهشت/۱۳۴۰ش
سه شنبه ۸/ربیع الثانی/ق – ۲۷/شهریور/۱۳۴۰ش

موضوعات :

هل المعاطاۀ بیع حقیقه ام لا؟
حکم الاعطاء من جانب واحد
تمییز البایع من المشتری فی المعاطاۀ الفعلیه
اقسام المعاطاۀ بحسب قصد المتعاطیین
جریان المعاطاۀ فی غیر البیع
حکم الشک فی اعتبار شرط فی المعاطاۀ
فی ملزمات المعاطاۀ
هل یعتبر فی المعاطاۀ شروط البیع او لا؟
المعاطاۀ بعد التلف بیع او معوضۀ مستقله
العقد غیرالجامع لشرائط اللزوم معاطاۀ ام لا
الکلام فی عقد البیع
اعتبار اللفظ فی العقود

دفتر دهم

تعداد صفحات:۱۱۳

تعداد جلسات: ۲۹

تاریخ شروع: سه شنبه ۲۲/ربیع الثانی/ق – ۱۱/مهر/۱۳۴۰ش

توضیحات: جلسات درس در ششم جمادی ‌الثانی، پس از یک هفته تعطیلی به مناسبت ارتحال آیت الله العظمی بروجردی، از سر گرفته شده و به فاتحه خوانی و ذکر موعظه اختصاص یافته است.

موضوعات:

انشاء البیع بالألفاظ الکنائیه
الفاظ الایجاب و القبول
اعتباریۀ العربیه فی العقد
اعتبار الماضویه فی العقد
اعتبار تقدیم الایجاب علی القبول
اشتراط الموالات فی العقد
اعتبار التنجیز فی العقد
اشتراط اهلیّۀ المتعاقدین معاً حین العقد
اختلاف المتعاقدین فی شروط الصیغه
اشتراط التطابق بین الایجاب و القبول
احکام المقبوض بالعقد الفاسد
الاول : ضمان المقبوض بالعقد الفاسد
الاستدلال بقاعده نفی الضرر

دفتر یازدهم

تعداد صفحات: ۱۱۷

تعداد جلسات:۲۷

تاریخ شروع: یکشنبه ۱۷/جمادی الثانی/ق – ۵/آذر/۱۳۴۰ش

موضوعات:

احکام المقبوض بالعقد الفاسد.الکلام فی مدرک قاعده الضمان
جهل الدافع بالفساد و علمه به
موارد توهم اطراد القاعده فیها
الثانی ؛ وجوب رد المقبوض بالبیع الفاسد
الثالث؛ ضمان المنافع المستوفاۀ فی المقبوض بالعقد الفاسد
الرابع؛ ضمان المثلی بالمثل

دفتر دوازدهم

تعداد صفحات: ۱۱۱

تعداد جلسات: ۱۷

تاریخ شروع: سه شنبه ۲/شعبان/۱۳۸۱ق – ۱۹/دی/۱۳۴۰ش

موضوعات:

الرابع ؛ ضمان المثلی بالمثلی
الخامس ؛ اذا لم یوجد المثل الا بأکثر من ثمن المثل
السادس؛ اذا تعذّر المثل فی المثلی
المراد من «اغواز المثل»
اذا اسقط المثل عن المالیه

دفتر سیزدهم

تعداد صفحات:۱۰۸

تعداد جلسات: ۲۴

تاریخ شروع:

چهارشنبه۱۳/ذی القعده/ق – ۲۹/فروردین/۱۳۴۱ش
سه شنبه ۱۷/ذی الحجه/ق – ۱۷/شهریور/۱۳۴۱ش

موضوعات:

السابع ؛ ضمان القیمی بالقیمه فی المقبوض بالعقد الفاسد
المعیار فی تعیین القیمه
ضمان التالف بقیمه یوم التلف
لا عبرۀ بزیادۀ القیمه بعد التلف
بدل الحیلوله
الزام المالک بأخذ البدل
حکم ملک البدل
اذا تمکن من العین

دفتر چهاردهم

تعداد صفحات: ۱۱۳

تعداد جلسات: ۱۸

تاریخ شروع: یکشنبه ۲۱/جمادی الاولی/ق-۲۸/مهر/۱۳۴۱ش

موضوعات :

مساله؛ من شروط المتعاقدین قصدهما مدلول العقد
اعتبار تعیین المالکین
من شروط المتعاقدین الاختیار
الفرق بین الاکراه فی احکام التکلیفیه و الاحکام الوضعیه

دفتر پانزدهم

تعداد صفحات: ۹۳

تعداد جلسات:۲۲

تاریخ شروع: دوشنبه ۲۱/جمادی الثانی/۱۳۸۲ق – ۲۸/آبان/۱۳۴۱ش

توضیحات: امام رحمۀ ‌الله علیه در جلسه یکشنبه چهارم رجب، به مناسبت تصویب لایحه‌ ی انجمن های ایالتی و ولایتی، مطالبی را مطرح فرموده ‌اند.

موضوعات:

من شروط المتعاقدین ؛ الاختیار
حقیقه الاکراه
المعیار فی صدق الاکراه
الاکراه علی الاطلاق
عقد المکره لو تعقبه الرضا

دفتر شانزدهم

تعداد صفحات:۵۷

تعداد جلسات: ۹

تاریخ شروع: دوشنبه ۱۰/شعبان/ق – اول بهمن۱۳۴۱ش

موضوعات:

مساله ؛ من شروط المتعاقدین أن یکونا مالکین او مأذونین
اختلاف الفقهاء فی صحه عقد الفضولی
صور بیع الفضولی
الاولی ؛ بیع الفضولی للمالک مع عدم سبق المنع
مما یدل علی الصحه
مما یؤیّد صحه الفضولی
اخبار نکاح العبد بدون اذن مولاه

دفتر هفدهم

تعداد صفحات: ۳۳

تعداد جلسات: ۸ جلسه

تاریخ شروع: شنبه ۵/ذی الحجه/۱۳۸۳ق – ۲۹/فروردین/۱۳۴۳ش

تاریخ اتمام: یکشنبه ۲۰/ذی الحجه/۱۳۸۳ق – ۱۳/اردیبهشت/۱۳۴۳

توضیحات: حضرت امام قدس سره پس از آزادی از زندان و تعطیلی ده ماهه درس، به جهت کمبود وقت و نزدیک شدن به پایان سال تحصیلی، مبحث سابق – بیع – را رها کرده و به موضوعی از مباحث صلاۀ می ‌پردازند.

موضوعات:

القضاء عن المیت
ماهیت القضاء
اشکالات عقلی بحث
قضاء به عهده چه کسی است
خارج کردن صوم و صلاه از صلب مال میت

دفتر هجدهم

تعداد صفحات: ۱۱۵

تعداد جلسات: ۲۱

تاریخ شروع: شنبه ۵/جمادی الاولی/۱۳۸۴ ق– ۲۱/شهریور/۱۳۴۳ش

توضیحات: حضرت امام رحمۀ الله علیه در شروع سال تحصیلی، مبحث قبل – بیع – را ادامه می ‏دهند.

موضوعات :

بیع الفضولی للمالک مع عدم سبق المنع.ما یؤید صحه بیع الفضولی
ما استدل به لبطلان بیع الفضولی
الثانیه ؛ بیع الفضولی مع سبق المنع
الثالثه ؛ بیع الفضولی لنفسه
الاشکال علی صحه هذا البیع الفضولی
جواب کاشف الغطاء عن الوجه الرابع

دفتر نوزدهم

تعداد صفحات: ۹۴

تعداد جلسات: ۱۲

تاریخ شروع: یکشنبه ۱۲/جمادی الثانی/۱۳۸۴ق – ۲۶/مهر/۱۳۴۳ش

موضوعات:

الثالثه ؛ بیع الفضولی لنفسه
جریان الفضولی فی المعاطاۀ
هل الاجازه کاشفه ام ناقله؟
الشرط هو وصف تعقب الاجازه

تاریخ اتمام: سه شنبه ۲۸/جمادی الثانی/۱۳۸۴ق- ۱۲/آبان/۱۳۴۳

توضیحات: امام خمینی قدس سره، سیزدهم آبان ماه، سال ۱۳۴۳ هجری شمسی توسط رژیم منحوس پهلوی تبعید می‌ شوند و درس ایشان تعطیل می گردد.

گزارش تقریرات درس فقه حضرت امام خمینی (ره)