۳-سبک زندگی دینی در سیره نبوی / اصل ادب
پیامبر صلّى الله عليه و آله در فرمانی که طبق آن عَتّاب بن اسید را بر مردم مکّه گماردند، چنین نوشتند: محمّد، پیامبر خدا صلّى اللّه علیه و آله احکام و مصالح شما را به عتّاب بن اسید سپرد و به او اختیار داد که غفلت زده ی شما را هوشیار کند و نادان تان را آموزش دهد و نا استوارتان را استوار گرداند و منحرف شدگان از ادب خدا را ادب آموزد…
**************************************************************************
پدید آورنده: سید علی شاهچراغی
دسته بندی: خطبه
سبک زندگی دینی در سیره نبوی
اصل ادب
۴- اصل ادب
در زندگی دینی، رعایت ادب در رفتار و گفتار، اصلی بسیار مهم و ارزشمند می باشد که اولیاء الهی نسبت به آن سفارش فراوان نموده اند؛ همان گونه که در سخن زیبای امیرالمؤمنین علیه السلام شاهد آن هستیم:
«كُلُّ شَيْءٍ يَحْتَاجُ إِلَى الْعَقْلِ وَ الْعَقْلُ يَحْتَاجُ إِلَى الْأَدَب»[۱]
«انجام هر کاری نیازمند به عقل می باشد؛ امّا عقل، خود نیازمند ادب است»
و دارای گستره ای وسیع، که می باید از کودکی آن را آموخت و تا هنگام مرگ بدان پایبند بود؛ ادب در برابر خداوند متعال، پیامبر صلّی اللّه علیه و آله، امامان معصوم علیهم السلام، عالمان و معلّمان، پدر و مادر، بزرگ سالان، پیش کسوتان، همکاران، همسران و کودکان، تنها برخی از مواردی است که این اصل مهم آن را در بر می گیرد.
ادب در رفتار و کردار پیامبر (ص)
پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله که بنابر آیات و روایات متعدد، از جمله روایت ذیل، مؤدب به تربیت خداوند تبارک و تعالی می باشند:
«أَنَا أَدِيبُ اللَّهِ وَ عَلِيٌّ أَدِيبِي أَمَرَنِي رَبِّي بِالسَّخَاءِ وَ الْبِرِّ وَ نَهَانِي عَنِ الْبُخْلِ وَ الْجَفَاءِ وَ مَا شَيْءٌ أَبْغَضَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْبُخْلِ وَ سُوءِ الْخُلُقِ وَ إِنَّهُ لَيُفْسِدُ الْعَمَلَ كَمَا يُفْسِدُ الطِّينُ الْعَسَل»[۲]
«من ادب آموخته ی خدا هستم و على ادب آموخته ی من است. پروردگارم مرا به سخاوت و نيكى كردن فرمان داد و از بخل و سختگيرى باز داشت و در نزد خداوند عزّوجلّ چيزى منفورتر از بخل و بد اخلاقى نيست. بد اخلاقى عمل را ضايع مى كند، آن سان كه سركه عسل را»
از بالاترین میزان ادب، برخوردار گردیده و سالکان طریق انسانیت را به این گوهر گران بها دعوت نموده اند:
پیامبر (ص) و سفارش به رعایت ادب
پیامبر صلوات الله علیه و آله در هنگام گسيل داشتن معاذ بن جبل به يمن، خطاب به او می فرمایند:
«يَا مُعَاذ عَلِّمْهُمْ كِتَابَ اللَّهِ وَ أَحْسِنْ أَدَبَهُمْ عَلَى الْأَخْلَاقِ الصَّالِحَة»[۳]
«ای معاذ، كتاب خدا را به مردم يمن تعليم ده، و آنان را با اخلاق شايسته ادب آموز»
امام مجتبی علیه السلام نیز فرموده اند:
«كَتَبَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِعَتَّابِ بْنِ أَسِيدٍ عَهْداً عَلَى مَكَّةَ …وَ قَدْ قَلَّدَ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَتَّابَ بْنَ أَسِيدٍ أَحْكَامَكُمْ وَ مَصَالِحَكُمْ وَ قَدْ فَوَّضَ إِلَيْهِ تَنْبِيهَ غَافِلِكُمْ وَ تَعْلِيمَ جَاهِلِكُمْ وَ تَقْوِيمَ أَوَدِ مُضْطَرِبِكُمْ وَ تَأْدِيبَ مَنْ زَالَ عَنْ أَدَبِ اللَّهِ مِنْكُم»[۴]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله در فرمانی که طبق آن عَتّاب بن اسید را بر مردم مکّه گماردند، چنین نوشتند: محمّد، پیامبر خدا صلّى اللّه علیه و آله احکام و مصالح شما را به عتّاب بن اسید سپرد و به او اختیار داد که غفلت زده ی شما را هوشیار کند و نادان تان را آموزش دهد و نا استوارتان را استوار گرداند و منحرف شدگان از ادب خدا را ادب آموزد»
پیامبر (ص) و رعایت ادب در گفتار
-
بیان زیبا و جامع
«و كان يتكلّم بجوامع الكلم لا فضول و لا تقصير، كلام يتبع بعضه بعضاً، بين كلاميه توقّف يحفظه سامعه و يعيه و كان جهير الصوت أحسن الناس نغمة»[۵]
«رسول اکرم صلى الله علیه و آله سخنانى جامع، بدون کمی و زیاده مى گفتند؛ گفتارشان به يکديگر پيوستگي داشت؛ کلمات را به گونه ای شمرده بيان مي کردند که شنونده به خوبي آن را به خاطر بسپارد. جوهره صداي آن حضرت بلند و آهنگ صداي شان از همه زيباتر بود»
از ابن عباس در همین زمینه نقل شده است:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا حَدَّثَ الْحَدِيثَ أَوْ سُئِلَ عَنِ الْأَمْرِ كَرَّرَهُ ثَلَاثاً لِيَفْهَمَ وَ يُفْهَمَ عَنْه»[۶]
«پیامبر صلى الله علیه و آله هرگاه سخنی را بیان می کردند یا در مورد چیزی از ایشان پرسشی می شد، آن را سه بار تکرار می کردند تا به درستی فهمیده شود»
-
کم گویی و پرهیز از اطاله ی سخن
«و كان أوجز الناس كلاما و بذاك جاءه جبرئيل عليه السّلام، و كان مع الايجاز يجمع كلّ ما أراد، و كان يتكلّم بجوامع الكلم لا فضول و لا تقصير»[۷]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله بیش از هر کسی در سخن گفتن، اختصار را رعايت مي کردند؛ کاری که جبرئیل عليه السّلام از جانب خدای سبحان او را بدان فراخوانده بود. بنابراین تمام آن چه را مي خواستند در ضمن جملاتي کوتاه ادا مي فرمود و سخنانى جامع و بى چون و چرا مى گفتند، بدون کم و زیاد»
این روایت نیز در همین خصوص نقل گردیده است:
«كان صلّى الله عليه و آله و سلّم قليل الحديث، قليل الكلام»[۸]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله و سلّم کم سخن و كم حرف بود»
-
حیاء در سخن
«وَ كَانَ النَّبِيُّ ص إِذَا كُلِّمَ اسْتَحْيَا وَ عَرِقَ وَ غَضَّ طَرْفَهُ عَنِ النَّاسِ حَيَاءً حِينَ كَلَّمُوه»[۹]
«پیامبر صلّى اللّه علیه و آله هنگامی که سخن می گفتند، از شدت حیا، عرق می ریختند و زمانی که مردم با ایشان صحبت می کردند، آن حضرت چشم فرو می خوابانیدند»
-
تبسم و گشاده رویی
پیامبر صلوات الله علیه و آله با تبسّم و خنده، سخن خویش را بیان می کردند؛ ابو درداء می گوید:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا حَدَّثَ بِحَدِيثٍ تَبَسَّمَ فِي حَدِيثِه»[۱۰]
«رسول خدا صلى الله عليه و آله هرگاه لب به سخن مى گشودند، با لبخند همراه بود»
-
پرهیز از سخن بیهوده و نابجا
«لا يتكلّم في غير حاجة و لا يقول في الرضا و الغضب الّا الحق»[۱۱]
«پیامبر صلّى اللّه علیه و آله بدون نیاز، سخن نمى گفتند و در حال غضب و رضا جز حق بر زبان نمی راندند»
امیرالمؤمنین علیه السلام نیز می فرمایند:
«وَ كَانَ لَا يُكَلِّمُ أَحَداً بِشَيْءٍ يَكْرَهُه»[۱۲]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله به هیچ کس سخنی که آن را نمی پسندید، نمی گفتند»
مطلبی که در روایت امام حسن علیه السلام نیز به آن تصریح شده است:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَخْزُنُ لِسَانَهُ إِلَّا عَمَّا يَعْنِيهِ وَ يُؤْلِفُهُمْ وَ لَا يُنَفِّرُهُم»[۱۳]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله زبان خویش را جز در آن چه به ایشان مربوط مى شد، نگاه مى داشت و مردمان را به خود جلب مى كرد، نه اين كه كارى كند كه مايه رميدن آنان شود»
همچنین این امام بزرگوار می فرماید:
«وَ لَا يَتَكَلَّمُ إِلَّا فِيمَا رَجَا ثَوَابَهُ إِذَا تَكَلَّمَ أَطْرَقَ جُلَسَاؤُهُ كَأَنَّمَا عَلَى رُءُوسِهِمُ الطَّيْرُ»[۱۴]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله تنها موقعی سخن مى گفتند كه اميد رسيدن به ثوابى از آن داشتند. چون سخن مى گفتند، هم نشينانش خاموش مى ماندند، مانند آن که پرنده ای بر سرشان نشسته است»
و به گونه ای ادب را مراعات می نمودند که بیان حضرت را در جایگاهی رفیع و ممتاز قرار می داد؛ چنان چه برخی از علماء گفته اند:
«كان صلّى اللّه عليه و آله و سلم أفصح الناس منطقا و أعلاهم كلاما و يقول: أنا أفصح العرب»[۱۵]
«پيامبر صلي الله عليه وآله فصيح ترين مردم در سخن گفتن بودند و کلام شان بالاترین بود و خود مي فرمودند: من فصيح ترین اعراب هستم»
-
در برابر سخن دیگران
امام مجتبی علیه السلام می فرمایند:
«وَ لَا يَقْطَعُ عَلَى أَحَدٍ كَلَامَهُ حَتَّى يَجُوزَهُ فَيَقْطَعَهُ بِنَهْيٍ أَوْ قِيَام»[۱۶]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله سخن كسى را قطع نمى كرد، مگر آن گاه که بیش از حد حرف بزند (یا از مشروع، فراتر رود) آن وقت او را نهی می کردند یا بر می خاستند»
-
اجتناب از بدزبانی
امام حسن مجتبی عليه السّلام همچنین می فرمایند:
«… وَ لَا فَحَّاش»[۱۷]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله و سلّم …. بد زبان نبود»
پیامبر (ص) و رعایت ادب در رفتار
-
ادب در برابر خدا
امام مجتبی علیه السلام نمونه ای از ادب جد بزرگوارشان در برابر خداوند متعال را این گونه نقل نموده اند:
«يُعَظِّمُ النِّعْمَةَ وَ إِنْ دَقَّتْ وَ لَا يَذُمُّ مِنْهَا شَيْئا»[۱۸]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله نعمت را هر اندازه كوچك بود، بزرگ مى داشتند و به نكوهش از آن نمى پرداختند»
-
ادب حضور در مکان
از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده است:
«أنّ النبيّ صلّى الله عليه و آله و سلّم كان يسلّم ثلاثا فإن إذن له و إلّا انصرف»[۱۹]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله و سلّم [هنگام ورود به مکانی] سه مرتبه سلام می کردند، اگر در اين سه مرتبه جواب مى شنيدند، داخل مى شدند و الّا بر می گشتند»
امام حسن مجتبی عليه السّلام نیز می فرماید:
«وَ إِذَا انْتَهَى إِلَى قَوْمٍ جَلَسَ حَيْثُ يَنْتَهِي بِهِ الْمَجْلِسُ وَ يَأْمُرُ بِذَلِكَ وَ يُعْطِي كُلَّ جُلَسَائِهِ نَصِيبَهُ حَتَّى لَا يَحْسَبُ أَحَدٌ مِنْ جُلَسَائِهِ أَنَّ أَحَداً أَكْرَمُ عَلَيْهِ مِنْهُ مَنْ جَالَسَه»[۲۰]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله چون به مجلسى مى رسيدند در آخرين نقطه اى كه جاى نشستن بود، مى نشستند و به ديگران نيز مى فرمودند تا چنين كنند. حق صحبت هر يك از هم نشينان خود را ادا مى كردند تا چنان نباشد كه يكى خیال کند، ديگرى را بر او ترجيح داده است»
مطلبی که در بیان امام صادق علیه السلام نیز بر آن تأکید شده است:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا دَخَلَ مَنْزِلًا قَعَدَ فِي أَدْنَى الْمَجْلِسِ إِلَيْهِ حِينَ يَدْخُل»[۲۱]
«رسول خدا صلي الله عليه و آله به هر منزلى وارد مى شدند، در نزدیک ترین جا مى نشستند»
هم چنین از این امام بزرگوار نقل شده است:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص … وَ لَمْ يَبْسُطْ رَسُولُ اللَّهِ ص رِجْلَيْهِ بَيْنَ أَصْحَابِهِ قَط»[۲۲]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله هرگز پاى خود را در برابر اصحاب شان دراز نكردند»
«امام حسن مجتبی عليه السّلام نیز می فرماید: از هند بن ابى هاله تميمى، كه نسبت به اوصاف و خصائل پيامبر صلى الله عليه و آله اطلاع داشت،
«سَأَلْتُهُ عَنْ مَجْلِسِهِ»[۲۳]
«از چگونگی مجالس ایشان پرسيدم»
هند بن ابى هاله گفت:
«كَانَ ص لَا يَجْلِسُ وَ لَا يَقُومُ إِلَّا عَلَى ذِكْر»
«پيامبر صلى الله عليه و آله جز با ياد خدا بر نمى خاست و نمى نشستند»
«وَ كَانَ أَكْثَرُ مَا يَجْلِسُ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَة»
«و بيش تر اوقات رو به قبله مي نشستند»
-
ادب در مقابل تازه وارد و میهمان
«وَ دَخَلَ عَلَيْهِ ص رَجُلٌ الْمَسْجِدَ وَ هُوَ جَالِسٌ وَحْدَهُ فَتَزَحْزَحَ لَهُ ص فَقَالَ الرَّجُلُ فِي الْمَكَانِ سَعَةٌ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ ص إِنَّ حَقَّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ إِذَا رَآهُ يُرِيدُ الْجُلُوسَ إِلَيْهِ أَنْ يَتَزَحْزَحَ لَه»[۲۴]
«شخصی در مسجد به محضر پیامبر صلی الله علیه و آله وارد شد در حالی که حضرت تنها نشسته بودند. پیامبر صلوات الله علیه و آله برای او از جا حرکت کردند. آن مرد گفت: اى رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله جا زياد است! پيامبر فرمودند: حقّ مسلمان بر مسلمان است كه اگر دید شخصی مى خواهد كنارش بنشيند، خود را براي او جا به جا كند»
و این عمل محبت آمیز و مؤدبانه را نیز انجام می دادند:
«و كان يؤثر الداخل عليه بالوسادة التي تحته، فإن أبي أن يقبلها عزم عليه حتى يفعل»[۲۵]
«وقتی شخصی به محضرش وارد می شد، زیرانداز خود را برای او می گسترد تا بنشیند و اگر نمی پذیرفت، آن قدر اصرار می فرمود تا شخص قبول کند»
-
ادب غذا خوردن
به سبب نقل های متعددی که در زمینه ی ادب غذا خوردن نبی مکرم صلوات الله علیه و آله وارد گردیده است، به مطالبی در این زمینه نیز اشاره می نماییم:
الف- اندازه و مقدار غذا
از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمودند:
«نحن قوم لا نأكل حتّى نجوع، و إذا أكلنا لا نشبع»[۲۶]
«ما قومى هستیم که تا گرسنه نشویم، غذا نمى خوریم و تا سیر نشده ایم، دست از غذا مى کشیم»
ب- اجتناب از شکم پروری
عیص بن قاسم می گوید: به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: حدیثی از پدر شما، امام باقر علیه السّلام شنیدم که فرمودند:
«مَا شَبِعَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ خُبْزِ بُرٍّ قَطُّ أَ هُوَ صَحِيحٌ فَقَالَ لَا مَا أَكَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص خُبْزَ بُرٍّ قَطُّ وَ لَا شَبِعَ مِنْ خُبْزِ شَعِيرٍ قَطُّ»[۲۷]
«پیامبر صلي الله عليه وآله هرگز نان گندم به سیری نخورد؛ آیا این صحیح است؟! امام علیه السّلام فرمودند: پیامبر صلي الله عليه و آله هرگز نان گندم نخورد و هرگز از نان جو سير نشد»
از عایشه نیز نقل شده است:
«مَا شَبِعَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنْ خُبْزِ الشَّعِيرِ حَتَّى مَات»[۲۸]
«پیامبر صلي الله عليه وآله هرگز از نان جو سير نخورد، تا این که از دنیا رفت»
و این روایت که مبیّن کیفیت غذای ایشان می باشد:
«و كان يأكل خبز الشعير غير منخول و كان يأكل القثّاء بالرطب و الملح و كان أحبّ الفواكه إليه الرّطبة و البطّيخ و العنب»[۲۹]
«رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله نان جو الک نشده مي خوردند و خيار را با خرما و گاهي با نمک ميل مي کردند و در ميان ميوه هاي تازه، خربزه و انگور را بيش از ميوه هاي ديگر دوست داشتند»
ج- عدم ذکر عیب و ایراد غذا
از دیگر ویژگی های پیامبر صلوات الله علیه و آله پرهیز از سخن گفتن در مورد عیب و ایراد غذا می باشد:
«أنه ما عاب طعاما قط، إن اشتهاه أكله و إلا تركه»[۳۰]
«هرگز به غذایی عیب و ایراد نگرفتند؛ اگر نسبت به آن اشتها و علاقه داشتند، می خوردند و اگر خوشش نمی آمد، آن را رها می كردند»
«و كان لا يأكل الثوم و لا البصل و لا الكرّاث و ما ذمّ طعاما قطّ لكن إن أعجبه أكله و إن كرهه تركه»[۳۱]
«پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله سیر و پیاز و تره تناول نمى کردند و هرگز از طعامى بدگويى نكردند. اگر از غذايى خوشش مى آمد، مى خوردند و اگر دوست نداشت، نمى خوردند»
د- نشستن در کنار سفره
«كان رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم … لا يأكل متّكئا و لا على خوان»[۳۲]
«پیامبر صلي الله عليه وآله در حال تکيه دادن و بر سر سفره، غذا نمی خوردند»
این روایت نیز ادب حضرت در کنار سفره را بازگو می نماید:
«وَ إِذَا جَلَسَ عَلَى الطَّعَامِ جَلَسَ مُحَقَّراً وَ كَانَ يَلْطَعُ أَصَابِعَهُ وَ لَمْ يَتَجَشَّأْ قَط»[۳۳]
«و چون بر سر سفره غذا حاضر مي شدند، محقرانه در کنار سفره غذا می نشستند و انگشتان خود را می لیسیدند و هرگز آروغ نمی زدند»
از عایشه نیز نقل شده است که به پیامبر گفتم:
«كل متّكئا فإنّه أهون عليك قالت: فأصغى برأسه حتّى كاد يصيب جبهته الأرض ثمّ قال: بل آكل كما يأكل العبد و أجلس كما يجلس العبد»[۳۴]
«تکیه زده و غذا را تناول کنید، تا غذا بر شما گوارا باشد؛ اما پیامبر صلّى اللّه علیه و آله سرشان را کج کردند تا جایی که نزدیک بود پیشانی شان به زمین بخورد؛ سپس فرمودند: بلکه همانند بندگان غذا می خورم و همانند بندگان بر زمین می نشینم»
ه- خوردن غذا با دست
«و كان يأكل ممّا يليه و يأكل بأصابعه الثلاث و ربما استعان بالرابعة و لم يكن يأكل بإصبعين و يقول: ذلك أكلة الشّياطين»[۳۵]
«رسول خدا صلوات اللّه علیه و آله هنگام خوردن غذا، از جلوی خود طعام را بر می داشتند و با سه انگشت ابهام، مسبّحه و وسطي غذا مي خوردند؛ گاهي نیز از انگشت چهارم کمک مي گرفتند، اما با دو انگشت غذا نمي خوردند و مي گفتند: اين گونه غذا خوردن از شيطان است»
و- پرهیز از تند خوردن
از امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل گردیده است:
«كَانَ إِذَا أَكَلَ مَعَ الْقَوْمِ كَانَ أَوَّلَ مَنْ يَبْدَأُ وَ آخِرَ مَنْ يَرْفَعُ يَدَهُ وَ كَانَ إِذَا أَكَلَ أَكَلَ مِمَّا يَلِيهِ فَإِذَا كَانَ الرُّطَبُ وَ التَّمْرُ جَالَتْ يَدُهُ وَ إِذَا شَرِبَ شَرِبَ ثَلَاثَةَ أَنْفَاس»[۳۶]
«پیامبر صلي الله عليه وآله اگر با جمعی غذا می خوردند، نخستین کسی بودند که دست به سوی غذا می بردند و آخرین کسی بودند که دست از غذا می کشیدند [تا دیگران به خاطر ایشان دست از خوردن نکشند] و هنگام خوردن غذا از جلوی خود ميل مي نمودند و تنها در موقع خوردن رطب و خرما بود که دست به جانب ديگر دراز مي کردند و اگر می آشامیدند با سه نفس مي آشاميدند»
و نیز این نقل که در بردارنده نکات مفیدی از چگونگی غذا خوردن آن حضرت می باشد:
«و كان إذا أكل الخبز و اللّحم خاصّة غسل يديه غسلا جيّدا ثمّ يمسح بفضل الماء على وجهه و كان يشرب في ثلاث دفعات، له فيها ثلاث تسميات و في أواخرها ثلاث تحميدات و كان يمصّ الماء مصّا و لا يعبّ عبّا، و ربما كان يشرب في نفس واحد حتّى يفرغ و لا يتنفّس في الإناء بل ينحرف عنه»[۳۷]
«پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله هرگاه گوشت و نان تناول می کردند – مخصوصاً در مورد این غذا- دست های خود را به خوبی می شستند، سپس با آبی که در دست شان مانده بود، صورت خود را دست می کشیدند. وقتي آب ميل مي کردند به سه نفس مي آشاميدند و در هر بار در آغاز بسم اللَّه و در پايان الحمدللَّه مي گفتند. آن حضرت آب را نمي بلعيدند، بلکه مي مکيدند. گاهی هم با يک نفس مى نوشيدند؛ اما در ظرف آب نفس نمي کشيدند؛ هر وقت مي خواستند نفس بکشند، ظرف را از دهان دور نگه مي داشتند»
ز- پرهیز از خوردن غذای داغ
«وَ كَانَ ص لَا يَأْكُلُ الْحَارَّ حَتَّى يَبْرُدَ وَ يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ لَا يُطْعِمُنَا نَاراً إِنَّ الطَّعَامَ الْحَارَّ غَيْرُ ذِي بَرَكَةٍ فَأَبْرِدُوه»[۳۸]
«رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله غذاى داغ نمى خوردند بلکه صبر مى کردند تا خنک شود و مى فرمودند: خداى تعالى ما را آتش نخورانیده است و غذاى داغ برکت ندارد؛ آن را سرد کنيد»
ح- اجتناب از تنها خوری
انس بن مالک می گوید:
«كَانَ رَسُولُ اللَّه … لَا يَأْكُلُ وَحْدَهُ مَا يُمْكِنُه»[۳۹]
«رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله تا ممکن بود، تنها غذا نمي خوردند»
همچنین نقل گردیده است:
«كان صلّى الله عليه و آله و سلّم يأكل ما وجد، و كان أحبّ الطعام إليه ما كان على ضفف و الضفف ما كثرت عليه الأيدي، و كان إذا وضعت المائدة قال: بسم الله الرّحمن الرّحيم اللّهمّ اجعلها نعمة مشكورة تصل بها نعمة الجنّة و كان كثيرا إذا جلس يأكل يجمع بين ركبتيه و بين قدميه كما يجلس المصلّي إلّا أنّ الركبة فوق الرّكبة، و القدم فوق القدم و يقول: إنّما أنا عبد آكل كما يأكل العبد و أجلس كما يجلس العبد»[۴۰]
«پيامبر صلّى اللّه علیه و آله هر غذايى را كه فراهم بود، ميل مى كردند و بهترين طعام نزد پيامبر صلوات اللّه علیه و آله غذايي بود که شرکت کنندگان در آن بيش تر باشد و دست هاى زياد به طرف آن دراز شود؛ و چون سفره گسترده مى شد، مى فرمودند: به نام خداوند رحمان و رحیم، خدايا اين سفره را نعمتي همراه با شكر قرار ده كه به نعمت بهشت متصل شود. بيش تر اوقات كه براى خوردن غذا مى نشستند دو زانو بودند و پاها را جمع مى كردند، همان طور كه نمازگزار مى نشيند؛ جز اين كه زانو روى زانو و قدم را روى قدم (و به پهلو) می گذاشتند و مى گفتند: به درستی، من بنده ام و چون بنده غذا مى خورم و مثل بنده مى نشينم»
ط- تمیز کردن ظرف غذا
امام صادق عليه السّلام می فرمایند:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَلْطَعُ الْقَصْعَةَ»[۴۱]
«رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله کاسه غذا را با انگشت خود پاک مي کردند»
کلام جامع امام مجتبی علیه السلام درباره ی ادب پیامبر (ص)
«كَانَ سُكُوتُهُ عَلَى أَرْبَعٍ عَلَى الْحِلْمِ وَ الْحَذَرِ وَ التَّقْدِيرِ وَ التَّفْكِيرِ فَأَمَّا التَّقْدِيرُ فَفِي تَسْوِيَةِ النَّظَرِ وَ الِاسْتِمَاعِ بَيْنَ النَّاسِ وَ أَمَّا تَفَكُّرُهُ فَفِيمَا يَبْقَى وَ يَفْنَى وَ جُمِعَ لَهُ الْحِلْمُ فِي الصَّبْرِ فَكَانَ لَا يُغْضِبُهُ شَيْءٌ وَ لَا يَسْتَفِزُّهُ وَ جُمِعَ لَهُ الْحَذَرُ فِي أَرْبَعٍ أَخْذِهِ الْحَسَنَ لِيُقْتَدَى بِهِ وَ تَرْكِهِ الْقَبِيحَ لِيُنْتَهَى عَنْهُ وَ اجْتِهَادِهِ الرَّأْيَ فِي صَلَاحِ أُمَّتِهِ وَ الْقِيَامِ فِيمَا جَمَعَ لَهُمْ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة»[۴۲]
«سكوت پیامبر صلّى الله عليه و آله مبتنى بر چهار چيز بود: بردبارى، دور انديشى، اندازه نگاهدارى، و تفكر. اما اندازه نگاه دارى او، در مساوى نگريستن به مردمان و گوش فرا دادن به ايشان بود. تفكر ایشان، درباره ی آن چه باقى مى ماند و آن چه فانى مى شود. بردبارى و شكيبايى براى او با هم جمع شده بود؛ به همين جهت هيچ چيز آن حضرت را به خشم نمى آورد و بر نمى انگيخت. دور انديشى ایشان در چهار چيز فراهم آمده بود: برگزيدن نيك براى اين كه دیگران به آن حضرت اقتدا كنند، دست كشيدن از زشت براى اين كه ديگران نيز از آن دست باز دارند، سخت كوشى درباره آن چه مايه اصلاح امت مى شود، و قيام كردن به آن چه خير دنيا و آخرت را براى ايشان در بردارد»
[۱]. غرر الحكم و درر الكلم، ص۵۱۰
[۲]. بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۳۱
[۳]. بحار الأنوار، ج۷۴، ص۱۲۶و۱۲۷
[۴]. بحار الأنوار، ج۲۱، ص۱۲۱و۱۲۲و۱۲۳
[۵]. المحجة البيضاء، جلد۴، ص۱۳۳
[۶]. مكارم الأخلاق، ص۲۰
[۷]. المحجة البيضاء، جلد۴، ص۱۳۳
[۸]. المحجة البيضاء، جلد۴، ص۱۵۱
[۹]. مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، ج۲۰، ص۴۲۲
[۱۰]. بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۹۸
[۱۱]. سفينة البحار، ج۲، ص۷۰۰
[۱۲]. بحار الأنوار، ج۱۶، ص۲۳۷
[۱۳]. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج۱، ص۳۱۸
[۱۴]. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج۱، ص۳۱۹
[۱۵]. سفينة البحار، ج۲، ص۷۰۰
[۱۶]. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج۱، ص۳۱۹
[۱۷]. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج۱، ص۳۱۸
[۱۸]. مكارم الأخلاق، ص۱۳
[۱۹]. المحجة البيضاء، جلد۳، ص۳۶۵
[۲۰]. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج۱، ص۳۱۸
[۲۱]. الكافي، ج۲، ص۶۶۲
[۲۲]. الكافي، ج۲، ص۶۷۱
[۲۳]. عيون أخبار الرضا عليه السلام، ج۱، ص۳۱۸
[۲۴]. مكارم الأخلاق، ص۲۵
[۲۵]. إحياء علوم الدين، ج۷، ص۱۱۴
[۲۶]. طب النبي صلى الله عليه و آله و سلم، ص۳
[۲۷]. الأمالي( للصدوق)، ص۳۲۰
[۲۸]. بحار الأنوار، ج۶۷، ص۷۱
[۲۹]. المحجة البيضاء، ج۴، ص۱۳۶
[۳۰]. قوت القلوب، ج۲، ص۶۹
[۳۱]. المحجة البيضاء، ج۴، ص۱۳۸
[۳۲]. المحجة البيضاء، ج۴، ص۱۲۴
[۳۳]. مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، ج۱، ص۱۴۶
[۳۴]. المحجة البيضاء، ج۴، ص۱۵۲
[۳۵]. المحجة البيضاء، ج۴، ص۱۳۵
[۳۶]. مكارم الأخلاق، ص۲۳
[۳۷]. المحجة البيضاء، ج۴، ص۱۳۹
[۳۸]. مكارم الأخلاق، ص۲۸
[۳۹]. مكارم الأخلاق، ص۳۱
[۴۰]. المحجة البيضاء، ج۴، ص۱۳۵
[۴۱]. الكافي، ج۶، ص۲۹۷
[۴۲]. بحار الأنوار، ج۱۶، ص۱۵۳
دیدگاه خود را ثبت کنید
Want to join the discussion?Feel free to contribute!