از گناهان در خلوت ها پرهیز کنید که هم او که شاهد است بر مسند حکم نیز بنشسته است

سه گانه ی حیات/ محکمه الهی

برگزاری و برپایی دادگاه الهی در محضر خالق و پروردگار عالم از جمله ویژگی هایی است که این محکمه را نسبت به سایر محاکم متمایز کرده است، خداوند بلند مرتبه ای که نه تنها بر اعمال و رفتار و نیات آدمی شاهد و ناظر است، بلکه خود، امر قضاوت را بر عهده می گیرد تا انس و جن به ثواب و عقاب اعمالشان دست یابند…

***************************************************************

پدید آورنده: سید علی شاهچراغی

دسته بندی: خطبه

«سه گانه ی حیات/ محکمه الهی»

 

قرار گرفتن در برابر دادگاه عدل الهی به یقین از دشوارترین لحظات و سخت ترین ساعات قیامت است؛ موقعیتی سنگین و پر اضطراب که هر یک از انسان ها در برابر آن از وضعیتی مخصوص به خود برخوردار خواهند بود؛ محکمه ای که اگر چه شناخت کیفیت و عظمت آن مقدور افراد عادی هم چون ما نیست، اما به برکت آیات مبارکه ی قرآن کریم و سخنان معصومین علیهم السلام می توان نمایی از آن را در مقابل خویش ترسیم نمود و به برخی از صفات و ویژگی های بارز آن دست یافت.

امتیازات و ویژگی ها

آن چه در ادامه می آید، بیان برخی از خصائص دادگاه الهی است که توجه به آن، نقش مؤثری در تربیت روح و روان آدمی خواهد داشت.

  • قضاوت پروردگار

برگزاری و برپایی دادگاه الهی در محضر خالق و پروردگار عالم از جمله ویژگی هایی است که این محکمه را نسبت به سایر محاکم متمایز کرده است، خداوند بلند مرتبه ای که نه تنها بر اعمال و رفتار و نیات آدمی شاهد و ناظر است، بلکه خود، امر قضاوت را بر عهده می گیرد تا انس و جن به ثواب و عقاب اعمالشان دست یابند؛ بدین خاطر امیرمؤمنان علیه السلام در توصیه ای ارزشمند به مسلمانان می فرماید:

«اِتَّقُوا مَعاصِيَ الخَلَواتِ فَإنَّ الشّاهِدَ هُوَ الحاكِمُ»[۱]

«از گناهان پنهانى بپرهيزيد، زیرا آن كه شاهد است، همو داور است.»

  • قضاوت عادلانه

اگر در محاکم دنیوی، قاضی و حاکم با تطمیع و تهدید، رأی خود را تغییر داده و به مظلوم، اجازه ی دست یابی و رسیدن به حقش داده نمی شود، در دادگاه الهی از این گونه امور اثری نیست، زیرا روح حاکم و جاری در دادگاه الهی، عدل است و خداوند بر اساس آن حکم می کند؛ بدین جهت کسی مورد ظلم قرار نخواهد گرفت و حقی پایمال نخواهد شد. در دادگاه قیامت نه کسی مال یا امتیازی دارد که بتواند از آن بهره گیرد و نه از موقعیتی برخوردار است که بتواند حقی را تضییع نماید.

قرآن کریم در این زمینه می فرماید:

«وَ نَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَيْئًا وَ إِن كَانَ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِّنْ خَرْدَلٍ أَتَيْنَا بِهَا وَ كَفَى بِنَا حَاسِبِينَ»[۲]

«و ما ترازوهاى دادگرى را در روز رستاخيز مى نهيم، براى حسابرسى و سنجش اعمال نيك و بد؛ پس به كسى ستمى نرود و اگر [كردارشان‌] هم سنگ دانه ی خردلى باشد، آن را بياوريم و ما حساب گرانى بسنده ایم.»

  • پاداش مظلوم

در محاکم دنیوی برای متهم، پس از اثبات جرم، مجازات در نظر گرفته می شود؛ اما برای کسی که در حق او ظلم روا داشته شده است، پاداشی نخواهد بود؛ لکن در سرای آخرت و در دادگاه الهی، شخص مظلوم در برابر ظلمی که بر او وارد گردیده است، پاداش عظیم دریافت می کند و ظالم به کیفر عمل خویش می رسد.

  • همه ی جرائم

در عالم دنیا تنها به جرائم ثابت شده ی شخص خلاف کار رسیدگی می شود، امّا در صحنه ی قیامت، مجموعه ی جنایت ها از دزدی‏، قتل‏، ظلم، تعدی‏، تجاوز‏ و سایر پلیدی ها‏ی انسان آشکار و مورد رسیدگی واقع گردیده و برای آن کیفری سخت و دشوار در نظر گرفته می شود.

  • علنی و آشکارا

بر خلاف محاکم دنیا که مجرمان و مفسدان کلان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در غالب موارد به صورت پنهانی محاکمه شده و مردم و رسانه ها تنها حروفی از اسم و شهرت ایشان را می شنوند و یا به بخشی از اتهامات آنان پی می برند، دادگاه قیامت، علنی و در برابر همگان برپا می گردد؛ به همین خاطر امام سجاد علیه السلام در مناجات ارزشمند شعبانیه نسبت به رسوایی و خواری بر ملا شدن اعمال، به درگاه خداوند عرضه می دارد:

«إِلَهِي قَدْ سَتَرْتَ عَلَيَّ ذُنُوبا فِي الدُّنْيَا وَ أَنَا أَحْوَجُ إِلَى سَتْرِهَا عَلَيَّ مِنْكَ فِي الْأُخْرَى؛ إِلَهِي قَدْ أَحْسَنْتَ إِلَيّ‏ إِذْ لَمْ تُظْهِرْهَا لِأَحَدٍ مِنْ عِبَادِكَ الصَّالِحِينَ فَلا تَفْضَحْنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى رُءُوسِ الْأَشْهَادِ»[۳]

«معبودا، تو گناهانی از من را در دنیا پوشانیده ای که من به مخفی ساختن آن ها در آخرت نیازمندترم. اینک اگر این گناهان را بر احدی از بندگان شایسته ات نمایان نکرده ای، مرا در روز رستاخیز نیز در برابر دیدگان مردم رسوا مفرما.»

  • رسیدگی سریع

رسیدگی و صدور حکم نسبت به پرونده های قضایی در غالب موارد به درازا می انجامد و به زمانی طولانی نیاز دارد، اما در سرای آخرت، رسیدگی به پرونده ی هر فرد در مدتی کوتاه به پایان خواهد رسید و به سرعت انجام می پذیرد. امیرالمؤمنین علیه السلام در همین زمینه و در پاسخ به این سؤال که خداوند متعال با توجه به کثرت مخلوقات، چگونه به حساب شان رسیدگی خواهد کرد، فرمودند:

«كَمَا يَرْزُقُهُمْ عَلَى كَثْرَتِهِمْ»[۴]

«آن چنان که با فراوانی آنان روزی شان می دهد.»

سپس از حضرت سؤال شد: چگونه خداوند به حساب ایشان رسیدگی می کند، در حالی که او را مشاهده نمی کنند؟! حضرت فرمودند:

«كَمَا يَرْزُقُهُمْ وَ لَا يَرَوْنَهُ»

«همان گونه که آنان را روزی می دهد، در حالی که او را نمی بینند.»

  • برابری عقاب و گناه

اگر چه خداوند در برابر کارهای خیر و شایسته، پاداش عظیم و چندین برابر عطا می کند، اما نسبت به عقاب، همواره تناسب بین جرم و جریمه در نظر گرفته می شود؛ البته این که چه جرمی دارای رذالت بیشتری است و چه جریمه ای متناسب با آن است، از درک و معرفت بشر خارج است و تنها در قیامت است که شخص، متوجه عمق پلیدی و پستی عمل زشت خویش می گردد.

همین جا به این تفاوت نیز می توان اشاره نمود که اگر در دنیا برای شخص تبهکار فرصتی فراهم می شود تا جرم خویش را با پول تعویض و تبدیل نماید و از کیفر عمل خلاص گردد، چنین امتیازی در دادگاه قیامت وجود نخواهد داشت و هر فرد بر اساس گناه و کار زشت خویش مجازات شده و به کیفر عمل، مبتلا می گردد.

  • شاهدان اعمال

ویژگی‏ دیگری که باید به صورت خاص مورد توجه و بررسی قرار گیرد، حضور شاهدان آگاه و بصیری است که در صحنه ی قیامت، راه انکار را بر آدمی سد نموده و او را از کتمان و مخفی ساختن گناهان ناتوان می سازند؛ آن چه در ادامه می آید، بیان برخی از این شهود است که در برابر دادگاه قیامت به ضرر و یا نفع انسان شهادت خواهند داد.

خداوند متعال

اولین شاهد که شهادت دیگران نیز به اذن و اراده ی او انجام می پذیرد؛ خداوندی است که نه تنها آدمی را خلق نموده، بلکه بر رفتار و کردار او ناظر و به سر و عَلن او آگاه است؛ بدین خاطر وقتی مردی به امام حسین علیه السلام عرضه داشت: من فردی گنه کار هستم و قدرت بر ترک عادت زشت خویش ندارم و طلب نصیحت نمود، حضرت در پاسخ فرمودند:

«… اطْلُبْ مَوْضِعاً لَا يَرَاكَ اللَّهُ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْت!…»[۵]

«… مکانی را پیدا کن که خداوند تو را نبیند؛ سپس آن­چه خواستی معصیت نما…»

مطلبی که علامّه طباطبایی رحمةالله علیه نیز با استفاده از تعالیم دینی به کسی که از ایشان تقاضای نصیحت کرده بود، بر آن تأکید نموده و سفارش کردند: در نظر داشته باش که خداوند متعال می فرماید:

«أَلَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ يَرَى»[۶]

«مگر ندانسته كه خدا مى بيند؟»

پیامبران الهی

صریح آیات قرآن بر این نکته دلالت دارد که پیامبران الهی شاهد و ناظر رفتار امم خویش هستند و در صحنه ی قیامت بر طبق آن شهادت خواهند داد؛ اگر چه در این میان، پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله بر رفتار و گفتار دیگر اُمم نیز شاهد است:

«فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَ جِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِيدًا»[۷]

«پس چگونه است [حال شان‌]، آن گاه كه از هر امتى شاهدی آوريم و تو را بر آنان گواه آوريم؟»

چنان چه خداوند متعال خطاب به رسول مکرّم صلی الله علیه و آله فرمود:

«… وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا…»[۸]

«…و پيامبر بر شما گواه باشد…»

بنابر این پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله، شاهد بر سایر انبیاء و آنان نیز گواه بر امم خویش خواهند بود.

امامان معصوم (ع)

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:

«وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»[۹]

«و بگو: [هر كارى مى خواهيد] بكنيد كه به زودى خدا و پيامبرش و مؤمنان، در كردار شما خواهند نگريست و به زودى به سوى داناى نهان و آشكار باز گردانيده مى شويد؛ پس ما را به آن‏ چه انجام مى داديد، آگاه خواهد كرد.»

امام صادق علیه السلام در ذیل این آیه ی شریفه درباره ی «الْمُؤْمِنُونَ» فرمودند:

«الْمُؤْمِنُونَ هَاهُنَا الْأَئِمَّةُ الطَّاهِرُون»‏[۱۰]

«[مقصود از] مؤمنین در این جا، ائمه ی طاهرین علیهم السلام هستند.»

هم چنین در روایتی که داوود رِقّی از محضر این امام همام نقل کرده است، به این مطلب اشاره دارند؛

«كُنْتُ جَالِساً عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَیهِ‏السَّلامُ إِذْ قَالَ لِي مُبْتَدِئاً مِنْ قِبَلِ نَفْسِهِ: يَا دَاوُدُ! لَقَدْ عُرِضَتْ عَلَيَّ أَعْمَالُكُمْ يَوْمَ الْخَمِيسِ فَرَأَيْتُ فِيمَا عُرِضَ عَلَيَّ مِنْ عَمَلِكَ صِلَتَكَ لِابْنِ عَمِّكَ فُلَانٍ فَسَرَّنِي ذَلِكَ إِنِّي عَلِمْتُ أَنَّ صِلَتَكَ لَهُ أَسْرَعُ لِفَنَاءِ عُمُرِهِ وَ قَطْعِ أَجَلِهِ»[۱۱]

«در حالی که در محضر امام صادق علیه السلام نشسته بودم، قبل از این ‏که چیزی بگویم، حضرت شروع به سخن کرده و فرمودند: ای داود؛ اعمال شما هر پنجشنبه بر من عرضه می شود؛ در آن چه از کار تو بر من عرضه شد، دیدم که نسبت به پسرعمویت محبت و لطف کرده ای، این کار تو من را خوشحال کرد؛ من می دانم، بخشش تو مرگ او را سرعت می بخشد و اجلش را پایان.»

داود رقّی در ادامه‏ می گوید: پسرعمویم، فردی ناصبی و خبیث بود، اما هنگامی که قصد عزیمت به مکه را نمودم، دستور دادم به او که عیال وار و محتاج بود، چیزی دهند و امام صادق علیه السلام از این کار من خبر می داد.

وجود این گونه روایات، سبب گردیده است تا شیعیان خاندان عصمت و طهارت علیهم السلام بر این عقیده استوار گردند که روزهای دوشنبه و پنج شنبه نامه ی اعمال و رفتارشان تقدیم امامان معصوم علیهم السلام می شود و این بزرگواران از وضع پیروان خویش مطّلع ‏می گردند که همین امر دلیل دیگری است بر آگاهی و شهادت معصومین علیهم السلام. حقیقتی ارزشمند که خداوند متعال در سوره ی مبارکه ی بقره درباره ی آن فرمود:

«وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا…»[۱۲]

«و بدين گونه شما را امتى ميانه قرار داديم تا بر مردم گواه باشيد و پيامبر بر شما گواه باشد.»

قرآن

قرآن کریم نسبت به کسانی که در حق معجزه ی جاودانه ی رسول خاتم صلوات الله علیه و آله بی اعتنایی روا داشته و نسبت به آن بی توجه بوده اند، شکایت می کند؛ امری که به روشنی از شهادت و آگاهی این کتاب آسمانی نسبت به اعمال و رفتار انسان ها حکایت می کند؛ چنان چه امام باقر علیه السلام در روایتی مفصّل به سعد خفّاف فرمودند:

«يَا سَعْدُ تَعَلَّمُوا الْقُرْآنَ فَإِنَّ الْقُرْآنَ يَأْتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي أَحْسَنِ صُورَةٍ نَظَرَ إِلَيْهِ الْخَلْقُ وَ النَّاسُ صُفُوفٌ عِشْرُونَ وَ مِائَةُ أَلْفِ صَفٍّ ثَمَانُونَ أَلْفَ صَفٍّ أُمَّةُ مُحَمَّدٍ ص وَ أَرْبَعُونَ أَلْفَ صَفٍّ مِنْ سَائِرِ الْأُمَمِ فَيَأْتِي عَلَى صَفِّ الْمُسْلِمِينَ فِي صُورَةِ رَجُلٍ فَيُسَلِّمُ … فَيَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى كَيْفَ رَأَيْتَ عِبَادِي فَيَقُولُ يَا رَبِّ مِنْهُمْ مَنْ صَانَنِي وَ حَافَظَ عَلَيَّ وَ لَمْ يُضَيِّعْ شَيْئاً وَ مِنْهُمْ مَنْ ضَيَّعَنِي وَ اسْتَخَفَّ بِحَقِّي وَ كَذَّبَ وَ أَنَا حُجَّتُكَ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِكَ …»[۱۳]

«اى سعد، قرآن را بياموزيد، زيرا قرآن در روز قيامت در زيباترين صورتى كه انسان ها ديده اند، به محشر آيد و مردم يك صد و بيست هزار صف دارند كه هشتاد هزار صف آن ها امّت محمد صلوات الله علیه و آله هستند و چهل هزار صف از امم ديگرند. قرآن در صورت مردى بر صف مسلمانان عبور کرده و سلام می دهد …. سپس خداوند تبارك و تعالى مى فرماید: چگونه ديدى بندگانم را؟ قرآن در پاسخ می گوید: بعضی از ایشان مرا حفظ نموده و احترام کرده و چيزى از من را ضايع نساختند و برخى نیز مرا ضايع كرده و حقم را خوار شمرده و تکذیب نمودند و حال این که من حجّت تو بر همه ی مخلوقات هستم…»

فرشتگان

علاوه بر رقیب و عتید که شاهد و ثبت کننده ی اعمال انسان ها هستند، شاهد و سوق دهنده ای، انسان را در هنگام ورود به صحنه ی محشر همراهی می کند:

«وَ جَاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَشَهِيدٌ»[۱۴]

«و هر كسى مى آيد، [در حالى كه‌] با او سوق دهنده و گواهى دهنده اى است.»

حجرالأسود

بر اساس روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام، حجرالأسود از جمله شهودی است که درباره ی حضور و کیفیت انجام مراسم حج توسط افراد مختلف شهادت داده و می گوید که این فرد با چه نیّت و انگیزه ای از مقابلش عبور کرده است. امام صادق علیه السلام در این باره می فرماید:

«كَانَ مَلَكاً مِنْ عُظَمَاءِ الْمَلَائِكَةِ عِنْدَ اللَّهِ فَلَمَّا أَخَذَ اللَّهُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ الْمِيثَاقَ كَانَ أَوَّلَ مَنْ آمَنَ بِهِ وَ أَقَرَّ ذَلِكَ الْمَلَكُ فَاتَّخَذَهُ اللَّهُ أَمِيناً عَلَى جَمِيعِ خَلْقِهِ فَأَلْقَمَهُ الْمِيثَاق‏»[۱۵]

«حجرالأسود فرشته ای از فرشتگان بزرگ، در نزد خداوند بود؛ پس هنگامی که خداوند از فرشتگان عهد و میثاق گرفت، اولین فرشته ای بود که ایمان آورد و اقرار کرد؛ خداوند نیز او را امین خود بر تمام مخلوقات قرار داد و در دهانش عهد و میثاق انداخت.»

بدین خاطر در روایتی ارزشمند نسبت به استلام حجرالأسود، سفارش و تأکید می فرماید:

«إِنْ وَجَدْتَهُ خَالِياً وَ إِلَّا فَسَلِّمْ مِنْ بَعِيد»[۱۶]

«اگر اطراف حجرالأسود را خالى یافتى، [استلام کن] وگر نه از دور، سلام ده.»

زمین

خداوند متعال درباره ی آگاهی و شهادت زمین در صحنه ی قیامت می فرماید:

«يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا * بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا»[۱۷]

«آن روز است كه [زمين‌] خبرهاى خود را باز گويد. [همان گونه‌] كه پروردگارت بدان وحى كرده است.»

رسول اعظم صلی الله علیه در تفسیر این آیه ی کریمه، خطاب به اصحاب گفتند: آیا می دانید خبرهای زمین چیست؟ اصحاب عرضه داشتند: خدا و پیغمبر داناتر است. حضرت فرمودند:

«اَخْبارُها اَنْ تَشْهَدَ عَلى کُلِّ عَبْد وَ اَمَه بِما عَمِلَ عَلى ظَهْرِها، تَقُولُ عَمِلَ کَذا وَ کَذا، یَوْمَ کَذا، فَهذا اَخْبارُها»[۱۸]

«منظور از خبر دادن زمین این است که اعمال هر مرد و زنى را که بر روى آن کاری انجام داده است، بیان می کند و مى گوید: این شخص در آن روز، این کار را انجام داد، پس این است، خبر دادن زمین.»

ایشان در روایتی دیگر می فرماید:

«حَافِظُوا عَلَى‏ الْوُضُوءِ وَ خَيْرُ أَعْمَالِكُمُ الصَّلَاةُ وَ تَحَفَّظُوا مِنَ الْأَرْضِ فَإِنَّهَا أُمُّكُمْ وَ لَيْسَ فِيهَا أَحَدٌ يَعْمَلُ خَيْراً أَوْ شَرّاً إِلَّا وَ هِيَ مُخْبِرَةٌ بِهِ»[۱۹]

«مواظبت بر وضو کنید و بهترین اعمال شما نماز است و مراقب زمین باشید که مادر شماست. هیچ انسانى کار خیر یا شرّى به جا نمى آورد، مگر این که زمین از آن خبر مى دهد.»

امام صادق علیه السلام نیز نسبت به شهادت مساجد در قیامت فرمودند:

«صَلُّوا مِنَ الْمَسَاجِدِ فِي بِقَاعٍ مُخْتَلِفَةٍ فَإِنَ‏ كُلَ‏ بُقْعَةٍ تَشْهَدُ لِلْمُصَلِّي‏ عَلَيْهَا يَوْمَ الْقِيَامَة»[۲۰]

«در مساجد مختلف نماز بخوانید، زیرا هر مکانی در قیامت، برای نمازگزاری که بر روی آن نماز خوانده است، شهادت می دهد.»

از مرحوم قاضی طباطبایی رضوان الله علیه نیز نقل شده است که به شاگردان خویش توصیه می کردند، در یک مسجد و یا مکان مخصوصی از آن نماز نخوانید، بلکه به مساجد مختلف بروید و در قسمت های مختلف مساجد عبادت خدا را به جای آورید، چون زمین در روز قیامت، شهادت خواهد داد.

زمان

همان طور که اماکن مختلف در قیامت به نفع و یا ضرر آدمی شهادت می دهند، زمان‏ نیز گزارش می دهد که عمل زیبا و ناپسند انسان در کدامین لحظه رخ داده است؛ چنان چه امام صادق علیه السلام می فرماید:

«مَا مِنْ يَوْمٍ يَأْتِي عَلَى ابْنِ آدَمَ إِلَّا قَالَ ذَلِكَ الْيَوْمُ يَا ابْنَ آدَمَ أَنَا يَوْمٌ جَدِيدٌ وَ أَنَا عَلَيْكَ شَهِيدٌ فَافْعَلْ بِي خَيْراً وَ اعْمَلْ فِيَّ خَيْراً أَشْهَدْ لَكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَإِنَّكَ لَنْ تَرَانِي بَعْدَهَا أَبَدا»[۲۱]

«هيچ روزى بر فرزند آدم نيايد، جز اين كه آن روز بگويد: اى پسر آدم؛ من روزى نو هستم و بر تو گواهم، پس به وسيله من كار نيك كن و در من نيكى به جاى آر، تا در روز قيامت به سود تو گواهى دهم؛ همانا تو ديگر مرا هرگز نخواهى ديد.»

و در بیانی دیگر فرمودند:

«إِنَّ النَّهَارَ إِذَا جَاءَ قَالَ يَا ابْنَ آدَمَ اعْمَلْ فِي يَوْمِكَ هَذَا خَيْراً أَشْهَدْ لَكَ بِهِ عِنْدَ رَبِّكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَإِنِّي لَمْ آتِكَ فِيمَا مَضَى وَ لَا آتِيكَ فِيمَا بَقِيَ وَ إِذَا جَاءَ اللَّيْلُ‏ قَالَ‏ مِثْلَ‏ ذَلِكَ‏»[۲۲]

«چون روز از راه رسد گويد: اى آدمیزاد؛ امروزت را كار نيك انجام ده تا در روز قيامت نزد پروردگارت به سود تو گواهى دهم؛ زيرا پيش از اين من نزد تو نيامدم و در آينده هم نزدت نخواهم آمد. شب نيز چون از راه رسد، مانند همين سخن را گوید.»

موجود مطّلع و آگاهی که خداوند متعال در سوره ی مبارکه ی تکویر به آن قسم یاد می کند؛

«وَاللَّيْلِ إِذَا عَسْعَسَ * وَالصُّبْحِ إِذَا تَنَفَّسَ»[۲۳]

«سوگند به شب چون پشت گرداند؛ سوگند به صبح، چون دميدن گيرد.»

هم چنین در سوره ی مبارکه ی شمس:

«وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا * وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَاهَا»[۲۴]

«سوگند به روز چون [زمين را] روشن گرداند. سوگند به شب، چون پرده بر آن پوشد.»

اعضاء و جوارح

در دادگاه قیامت، بر دهان آدمی مهر زده خواهد شد و اعضاء و جوارح انسان، بر ضرر او شهادت خواهند داد؛ قرآن کریم در این باره می فرماید:

«الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلَى أَفْوَاهِهِمْ وَتُكَلِّمُنَا أَيْدِيهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ»[۲۵]

«امروز بر دهان شان مُهر مى نهيم و دست ها‏شان با ما سخن مى گويند و پاها‏شان به آن‏ چه فراهم مى ساختند، گواهى مى دهند.»

در آیه ای دیگر نیز آمده است:

«حَتَّى إِذَا مَا جَاءُوهَا شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَأَبْصَارُهُمْ وَجُلُودُهُمْ بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ»[۲۶]

«تا چون بدان رسند، گوش شان و ديدگان شان و پوست شان به آن چه مى كرده اند، بر ضدّشان گواهى دهند.»

هم چنین در کتاب تفسیر علی بن ابراهیم قمی رضوان الله علیهما آمده است:

«إِذَا جَمَعَ اللَّهُ الْخَلْقَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ دَفَعَ إِلَى كُلِّ إِنْسَانٍ كِتَابَهُ فَيَنْظُرُونَ فِيهِ فَيُنْكِرُونَ أَنَّهُمْ عَمِلُوا مِنْ ذَلِكَ شَيْئاً فَيَشْهَدُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ فَيَقُولُونَ: يَا رَبِّ مَلَائِكَتُكَ يَشْهَدُونَ لَكَ ثُمَّ يَحْلِفُونَ أَنَّهُمْ لَمْ يَعْمَلُوا مِنْ ذَلِكَ شَيْئاً وَ هُوَ قَوْلُهُ‏ «يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعاً فَيَحْلِفُونَ لَهُ كَما يَحْلِفُونَ لَكُمْ‏»[۲۷] فَإِذَا فَعَلُوا ذَلِكَ خَتَمَ عَلَى أَلْسِنَتِهِمْ وَ يَنْطِقُ جَوَارِحُهُمْ بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ»[۲۸]

«چون خداوند تعالی خلائق را در روز قیامت مبعوث فرماید و گرد آورد، نامه ی عمل هر فرد را به صاحبش می رساند؛ آنان در نامه ی عمل خود نظر کرده و به یک باره همه را انکار می کنند و می گویند: ما چنین کارهایی را انجام نداده ایم و از آن بی اطلاع هستیم. خداوند در این حال، فرشتگان را به گواهی می خواند و همه ی فرشتگان گواهی می دهند. انسان ها می گویند: بار پروردگارا؛ این ها که شهادت دادند، فرشتگانت بودند و گواهی به نفع تو دادند و سوگند یاد می کنند که ما چنین کارهایی را نکرده ایم و اطلاعی از آن ها نداریم. این است معنای گفتار خداوند متعال که می فرماید: «سپس خداوند ایشان را بر می انگیزد و آنان برای خدا سوگند یاد می کنند، همان طور که برای شما سوگند یاد می کنند.» پس چون کار بدین ‏جا می رسد، پروردگار متعال بر دهان ایشان مهر می زند و اعضاء و جوارح‏ ایشان به آن ‏چه در دنیا به جای آورده اند، گواهی می دهند.»

وجدان آدمی

در روز قیامت، هم چنین وجدان آدمی به گونه ای حکم می کند که برای کسی جای انکاری را باقی نمی گذارد و همین نیز سبب می گردد تا لب به اعتراف گشاید. قرآن کریم در این باره می فرماید:

«اقْرَأْ كِتَابَكَ كَفَى بِنَفْسِكَ الْيَوْمَ عَلَيْكَ حَسِيبًا»[۲۹]

«نامه ات را بخوان؛ كافى است كه امروز، خودت حسابرس خود باشی.»

 

 

[۱] . نهج ­البلاغه (صبحی صالح)، ص ۵۳۲

[۲] . انبیاء/۴۷

[۳] . مفاتیح الجنان (مناجات شعبانیه)

[۴] . بحارالانوار، ج۷، ص۲۷۱

[۵] . بحارالانوار، ج۷۵، ص۱۲۶

[۶] . علق/۱۴

[۷] . نساء/۴۱

[۸] . بقره/۱۴۳

[۹] . توبه/۱۰۵

[۱۰] . تفسیر قمی، ج۱، ص۳۰۴

[۱۱] . بحارالانوار، ج۲۳، ص۳۳۹

[۱۲] . بقره/۱۴۳

[۱۳]. بحار الأنوار، ج۷، ص۳۱۹

[۱۴] . ق/۲۱

[۱۵] . الکافی، ج۴، ص۱۸۵

[۱۶] . الکافی، ج۴، ص۴۰۵

[۱۷] . زلزال/۴-۵

[۱۸] . تفسیر نورالثقلین، ج۵، ص۶۴۹

[۱۹] . بحارالانوار، ج۷، ص۹۷

[۲۰] . بحارالانوار، ج۸۰، ص۳۸۴

[۲۱] . بحارالانوار، ج۷، ص۳۲۵

[۲۲] . الکافی، ج۲، ص۴۵۵

[۲۳] . تکویر/۱۸

[۲۴] . شمس/۳-۴

[۲۵] . یس/۶۵

[۲۶] . فصلت/۲۰

[۲۷] . مجادله/۱۲

[۲۸] . بحارالانوار، ج۷، ص۳۱۲

[۲۹] . اسراء/۱۴

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.