۴-گوهر هستی/ستایش ها (بخش دوم)
برخی از مناقب و فضایل حضرت فاطمه سلام الله علیها از حضرت علی بن ابیطالب و فرزندان معصوم ایشان علیهم السلام نقل شده است که زوایای جدیدی از شخصیت صدیقه طاهره سلام الله علیها را در برابر جویندگان کمالات معنوی آن بانو قرار می دهد…
********************************************************
«گوهر هستی/ستایش ها (بخش دوم)»
پدید آورنده: سید علی شاهچراغی
دسته بندی: خطبه
گوهر هستی در بیان اهل بیت (ع)
برخی از مناقب و فضایل حضرت فاطمه سلام الله علیها از حضرت علی بن ابیطالب و فرزندان معصوم ایشان علیهم السلام نقل شده است که زوایای جدیدی از شخصیت صدیقه طاهره سلام الله علیها را در برابر جویندگان کمالات معنوی آن بانو قرار می دهد؛ آن چه در ادامه می آید، اشاره ای است کوتاه به برخی از این روایات ارزشمند.
- حجت بر حُجَج الهی
امام عسکری علیه السلام درباره حضرت زهرا سلام الله علیها به ویژگی ممتازی اشاره کرده اند که اگر در منقبت دختر رسول خدا صلوات الله علیه و آله هیچ بیانی وجود نداشت، جز این سخن، بر همگان واجب بود، در برابر ایشان تواضع و کرنش نمایند؛ این امام همام علیه آلاف التحیۀ و الثناء در روایت زیبای خویش می فرماید:
«نَحْنُ حُجَجُ اللَّهِ عَلى خَلْقِهِ وَ جَدَّتُنا فاطِمَةُ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَيْنا»[۱]
«ما حجج خدا بر خلق هستیم و جدّه ی ما فاطمه، حجت خدا بر ماست.»
- بقیۀ‌النبوۀ
امیرالمؤمنین علیه السلام در ماجرای قیام قهرمانانه فاطمه سلام الله علیها در دفاع از حریم ولایت، همسر فداکار خویش را این گونه مورد خطاب قرار می دهد:
«يَا بَقيّةَ النُبُوَّة وَ شَمسَ الرِّسالَة»[۲]
«ای باقی گذارده ی پیامبر و خورشید رسالت!»
منزلتی که پیروان رسول اعظم صلوات الله علیه و آله را به تلاش جهت شناخت و تعظیم مقام این بانوی بزرگوار وادار می سازد.
- افتخار به فاطمه (س)
فاطمه زهرا شخصیتی است که امیرالمؤمنین علیه السلام به‌‌هنگام بیان افتخارات خویش، از ایشان نام می برند؛
«مِنَّا خَيْرُ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ»[۳]
«از ماست، بهترین زنان دو عالم.»
تجلیل و تمجیدی که از سوی فرزندان معصوم آن حضرت علیهم السلام نیز پی گرفته شده است؛ این بزرگواران نه تنها به فرزندی این بانوی معظمه مباهات می نمودند، بلکه در زندگی سیاسی خویش، این برتری را به رخ مخالفان می کشیدند؛ چنان چه امام حسین علیه السلام در حادثه ی غم بار عاشورا پس از آشکار ساختن چهره ی پلید و ذلیل دشمنان که با این جملات همراه گردید؛
«أَلَا وَ إِنَّ الدَّعِيَّ ابْنَ الدَّعِيِّ قَدْ رَكَزَ بَيْنَ اثْنَتَيْنِ بَيْنَ السَّلَّةِ وَ الذِّلَّةِ وَ هَيْهَاتَ مِنَّا الذِّلَّة»[۴]
«آگاه باشید که فرومایه، فرزند فرومایه، مرا بین دو راهی شمشیر و ذلّت قرار داده است و هیهات که ما زیر بار ذلّت برویم.»
این گونه شرافت خانوادگی اهل بیت علیهم السلام را با صدای رسا فریاد زدند و از پاکی دامان مادران خانواده خود سخن گفتند:
«يَأْبَى اللَّهُ ذَلِكَ لَنَا وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ حُجُورٌ طَابَتْ وَ طَهُرَتْ وَ أُنُوفٌ حَمِيَّةٌ وَ نُفُوسٌ أَبِيَّة مِنْ أَنْ نُؤْثِرَ طَاعَةَ اللِّئَامِ عَلَى مَصَارِعِ الْكِرَام»[۵]
«خدا و پيامبر او و ايمان آوردگان و دامان هاى طیّب و پاك و عزتمند و جان هاى با شرافت نمى پذيرند كه فرمانبردارى فرومايگان و استبدادگران پست و رذالت پيشه را بر شهادتگاه رادمردان و آزادمنشان مقدّم بداريم.»
این افتخار چنان گران بها است که حضرت زین العابدین علیه السلام نیز در خطبه ی جاودانه و شجاعانه ی خویش در مسجد جامع اموی به گوش همگان می رساند:
«أَنَا ابْنُ فَاطِمَةَ الزَّهْرَاء»[۶]
«همانا من پسر فاطمه زهرا هستم.»
- الگو و اسوه
الگو بودن حضرت زهرا سلام الله علیها برای اهل بیت علیهم السلام از دیگر امیتازات این بانوست؛ الگو و نمونه در کمالات معنوی و رفتاری و نیز زندگی سخت و دشواری که دختر پیامبر صلوات الله علیه و آله با آن روبرو بوده است. بدین خاطر امامان معصوم علیهم السلام در دوران دویست و پنجاه ساله ی حضور در بین مردم با تأسی و عمل بر طبق خصائل ارزشمند آن بانوی بزرگوار بر زنده نگه داشتن یاد و اهداف ایشان کوشیده و جامعه ی بشری را به الگوگیری از گوهر بی بدیل فاطمی دعوت می نمایند؛ امتیاز بزرگی که حضرت مهدی عج الله فرجه الشریف به عنوان آخرین حجت الهی بر آن تصریح می فرماید:
«وَ فِي ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ لِي أُسْوَةٌ حَسَنَة»[۷]
«دختر رسول خدا براى من، اسوه و الگویى نیکو است.»
- توسل به مادر
توسل و یاری جستن اهل بیت علیهم السلام به حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها در هنگام روبرو شدن با سختی ها و ناگواری ها به عنوان مظهر رحمت الهی، امر دیگری است که از بزرگی و عظمت صدیقه طاهره حکایت می کند.
علی بن ابی حمزه در محضر امام کاظم علیه السلام ماجرای ابتلای امام باقر علیه السلام به تب و توسل به صدیقه ی طاهره سلام الله علیها را به نقل از ابا‌بصیر چنین روایت می کند:
«أَنَّهُ كَانَ إِذَا وُعِكَ اسْتَعَانَ بِالْمَاءِ الْبَارِدِ فَيَكُونُ لَهُ ثَوْبَانِ ثَوْبٌ فِي الْمَاءِ الْبَارِدِ وَ ثَوْبٌ عَلَى جَسَدِهِ يُرَاوِحُ بَيْنَهُمَا ثُمَّ يُنَادِي حَتَّى يُسْمَعَ صَوْتُهُ عَلَى بَابِ الدَّارِ يَا فَاطِمَةُ بِنْتَ مُحَمَّدٍ…»[۸]
«هر گاه به تب مبتلا می گردید ، از آب سرد کمک می گرفت؛ حضرت دو لباس داشت که یکی را در آب سرد می گذاشت و دیگری را بر روی بدن قرار می داد و این کار را تکرار می کرد؛ سپس صدا می زد، طوری که صدایش از بیرون خانه شنیده می شد: ای فاطمه، دختر محمد!»
علی بن ابی حمزه می گوید: [وقتی این مطلب را به امام کاظم علیه السلام گفتم] فرمودند: راست می گویی.
- داغدار در مصائب مادر
بیان مکرر مصائب وارده بر حضرت زهرا سلام الله علیها توسط ائمه هدی علیهم السلام نشانه ای دیگر از شخصیت و عظمت فاطمه زهرا سلام الله و آثار ناگوار این مصیبت بر خانواده ی پیامبر صلوات الله علیه و آله است که باید به آن توجه داشت. بَشّار مَکاری می گوید: به محضر امام صادق علیه السلام رسیدم؛ حضرت مشغول خوردن خرما بودند و به من نیز تعارف کردند؛ عرضه داشتم: فدایت شوم! در راه منظره ای دیدم که سخت دلم را به درد آورد؛ بدین جهت نمی توانم چیزی بخورم. در کوچه زنی بر زمین افتاد و به هنگام برخاستن صدا زد:
«لَعَنَ اللَّهُ ظَالِمِيكِ يَا فَاطِمَة»[۹]
«ای فاطمه! خداوند ظلم کنندگان به تو را لعنت کند.»
در این هنگام مأموران منصور دوانیقی او را گرفته و به طرف زندان بردند. بشار می گوید: حضرت صادق علیه السلام تا این مطلب را شنیدند، دست از تناول خرما کشیدند و شروع کردند به گریه؛ طوری که محاسن شریف و لباس حضرت خیس شد، سپس فرمودند:
«قُمْ يَا بَشَّارُ بِنَا إِلَى مَسْجِدِ السَّهْلَةِ فَنَدْعُوَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ نَسْأَلَهُ خَلَاصَ هَذِهِ الْمَرْأَةِ قَالَ وَ وَجَّهَ بَعْضَ الشِّيعَةِ إِلَى بَابِ السُّلْطَانِ وَ تَقَدَّمَ إِلَيْهِ بِأَنْ لَا يَبْرَحَ إِلَى أَنْ يَأْتِيَهُ رَسُولُهُ فَإِنْ حَدَثَ بِالْمَرْأَةِ حَدَثٌ صَارَ إِلَيْنَا حَيْثُ كُنَّا»
«برخیز تا با هم به مسجد سهله برویم و به درگاه خداوند دعا کنیم و آزادی او را درخواست نماییم. از طرف دیگر کسی از شیعیان را به دار الإماره فرستاده و فرمودند: از آن جا حرکت نمی کنی تا فرستاده ما بيايد؛ پس اگر پيشامدى براى آن زن رخ داد، بیا و ما را پيدا کن.»
بشار می گوید: سپس به مسجد سهله رفتیم و هر کدام از ما دو ركعت نماز خوانديم؛ آن گاه امام صادق علیه السلام دست به آسمان بلند نمود و اين دعا را خواندند: «أَنْتَ اللَّهُ …» پس از دعا نیز به سجده رفتند؛ البته من جز صداى نفس ایشان چيزى نمى شنيدم؛ سپس سر را بلند کرده و فرمودند: حركت كن كه زن را آزاد كردند.
در روایتی دیگر جناب زکریا بن آدم، از بزرگان روات و علماء شیعه می گوید: در محضر امام هشتم علی بن موسی الرضا علیه السلام، حضرت جواد علیه السلام را مشاهده کردم که دست مبارکش را به زمین زده و سر را به سوی آسمان بلند کرده و در حال فکر است؛ در این حال امام رضا علیه السلام از ایشان پرسیدند:
«بِنَفْسِي فَلِمَ طَالَ فِكْرُكَ»
«جانم بفدایت؛ چرا در فكر هستی؟»
«فَقَالَ فِيمَا صُنِعَ بِأُمِّي فَاطِمَةَ أَمَا وَ اللَّهِ لَأُخْرِجَنَّهُمَا ثُمَّ لَأُحْرِقَنَّهُمَا ثُمَّ لَأُذْرِيَنَّهُمَا ثُمَّ لَأَنْسِفَنَّهُمَا فِي الْيَمِّ نَسْفاً» [۱۰]
«امام جواد علیه السلام عرضه داشت: به آن چه در حق مادرم زهرا سلام الله علیها انجام گرفت، فکر می کنم. به خدا سوگند، آن دو را از قبر بیرون می آورم، سپس می سوزانم و خاکسترشان را در باد و دریا می پراکنم.»
زکریا‌ابن آدم می گوید: در این لحظه حضرت رضا علیه السلام نزدیک امام جواد علیه السلام رفت و بین دو چشم فرزندش را بوسید، سپس فرمود: پدر و مادرم فدایت؛ تو برای امامت سزاواری.»
گوهر هستی در بیان دیگران
شخصیت ممتاز حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها هر انسانی را به خضوع و احترام وا می دارد؛ چه افرادی که در زمان حیات دنیوی آن حضرت توفیق شناخت ایشان را به دست آورده اند و چه کسانی که بعدها با صفای جان و پاکی قلب در مسیر معرفت این بانو گام برداشته اند.
از جمله افرادی که در زمان صدیقه طاهره حاضر بوده و مطالب متعددی از بزرگواری حضرت فاطمه سلام الله علیها نقل کرده، عایشه همسر پیامبر صلوات الله علیه و آله است. او در این زمینه می گوید:
«مَا رَأَيْتُ أَحَداً كَانَ أَشْبَهَ كَلَاماً وَ حَدِيثاً مِنْ فَاطِمَةَ بِرَسُولِ اللَّهِ ص وَ كَانَتْ إِذَا دَخَلَتْ عَلَيْهِ رَحَّبَ بِهَا وَ قَامَ إِلَيْهَا فَأَخَذَ بِيَدِهَا وَ قَبَّلَ يَدَهَا وَ أَجْلَسَهَا فِي مَجْلِسِهِ»[۱۱]
«نديدم كسى از نظر كلام و سخن به پيامبر صلی الله علیه و آله شبيه تر از فاطمه باشد؛ هرگاه فاطمه بر رسول خدا وارد می شد، پیامبر به استقبالش می شتافت و برای او از جا بر می خاست، پس دستش را می گرفت و می بوسید و در جای خویش می نشانید.»
هم چنین در بیانی دیگر درباره شباهت فاطمه سلام الله علیها به پیامبر صلوات الله علیه و آله می گوید:
«تَمْشِي كَأَنَّ مِشْيَتَهَا مِشْيَةُ رَسُولِ اللَّهِ فَقَالَ النَّبِيُّ مَرْحَباً بِابْنَتِي …»[۱۲]
همانا راه رفتنش، راه رفتن پیامبر بود؛ پس پیامبر صلوات الله علیه و آله به او می فرمود: آفرین بر دخترم…»
جمیع بن عمیر التمیمی نیز می گوید: همراه عمه ام نزد عایشه رفتم و از او پرسیدم:
«أيّ الناس كان أحبّ إلى رسول اللّه صلى‌اللّه عليه و سلم؟» [۱۳]
«محبوبترین مردم نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله چه کسی بود؟»
در پاسخ گفت: فاطمه.
در نقل دیگری نیز از عایشه آمده است:
«ما رَأَیْتُ أَحَدًا أَشْبَهَ سَمْتًا وَ دَلًّا وَ هَدْیًا بِرَسُولِ اللَّهِ فِی قِیَامِهَا وَ قُعُودِهَا مِنْ فَاطِمَهَ بِنتِ رَسولِ الله» [۱۴]
«کسی را ندیدم که از حیث صورت و دلیل و هدایت، شبیه تر به رسول خدا صلی الله علیه و آله در نشست و برخاست از فاطمه باشد.»
این سخنان دربردارنده این حقیقت است که حضرت زهرا سلام الله علیها نه تنها کمالات ظاهری، بلکه صفات باطنی را نیز از رسول اکرم صلوات الله علیه و آله به ارث برده بوده است؛ منزلت و مرتبتی که ام سلمه همسر وفادار پیامبر صلوات الله علیه و آله پیرامون آن خطاب به خلیفه اول فرمود:
«أَ لِمِثْلِ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ يُقَالُ هَذَا، وَ هِيَ الْحَوْرَاءُ بَيْنَ الْإِنْسِ، وَ الْأُنْسُ لِلنَّفْسِ، رُبِّيَتْ فِي حُجُورِ الْأَنْبِيَاءِ، وَ تَدَاوَلَتْهَا أَيْدِي الْمَلَائِكَةِ، وَ نَمَتْ فِي حُجُورِ الطَّاهِرَاتِ، وَ نَشَأَتْ خَيْرَ مَنْشَأٍ، وَ رُبِّيَتْ خَيْرَ مُرَبًّى؟! أَ تَزْعُمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ حَرَّمَ عَلَيْهَا مِيرَاثَهُ وَ لَمْ يُعْلِمْهَا؟! وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ لَهُ: وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ؟ أَ فَأَنْذَرَهَا وَ جَاءَتْ تَطْلُبُهُ وَ هِيَ خِيَرَةُ النِّسْوَانِ، وَ أُمُّ سَادَةِ الشُّبَّانِ، وَ عَدِيلَةُ مَرْيَمَ ابْنَةِ عِمْرَانَ، وَ حَلِيلَةُ لَيْثِ الْأَقْرَانِ، تَمَّتْ بِأَبِيهَا رِسَالاتُ رَبِّهِ؛ فَوَ اللَّهِ لَقَدْ كَانَ يُشْفِقُ عَلَيْهَا مِنَ الْحَرِّ وَ الْقُرِّ، فَيُوَسِّدُهَا يَمِينَهُ، وَ يُلْحِفُهَا بِشِمَالِهِ؛ رُوَيْداً فَرَسُولُ اللَّهِ بِمَرْأًى لِغَيِّكُمْ وَ عَلَى اللَّهِ تَرِدُونَ، فَوَاهاً لَكُمْ وَ سَوْفَ تَعْلَمُونَ» [۱۵]
«آیا این سخنان، درباره ی بانویی مانند فاطمه، دختر رسول خدا گفته می شود؟ حال این که او حوریه ای در بین انسان ها است و مایه ی انس و راحتی جان است؛ کسی که در آغوش پیامبران الهی پرورش یافت و در بین فرشتگان الهی دست به دست می شد و در دامان مادران پاکیزه رشد نمود و به بهترین وجهی در وجود آمد و به نیکوترین صورت تربیت شد. آیا چنان می پنداری که رسول خدا او را از ارث محروم کرده باشد و به خودش نگفته است؟ با وجود این که خداوند به پیغمبرش می فرماید: «خویشان و نزدیکانت را انذار کن» یا احتمال می دهی که رسول خدا به او گفته باشد ولی او با این حال برای مطالبه ی ارثش نزد تو آمده است، در حالی که او بهترین زنان عالم و مادر بهترین جوانان و هم طراز مریم، دختر عمران و همسر شیر شجاعان است و به پدرش رسالت پیغمبران ختم شده است. به خدا سوگند! رسول خدا، فاطمه را از سرما و گرما نگهداری می کرد، هنگام خواب، دست راستش را زیر سر فاطمه علیهاالسلام و دست چپش را روی او قرار می داد و می پوشانیدش. آهسته تر باشید، هنوز رسول خدا پیش چشم ماست و به زودی بر خدا وارد می شوید و نتیجه کردارتان را مشاهده می کنید. وای بر شما و به زودی خواهید دانست.»
عظمت صدیقه طاهره سلام الله علیها باعث شده است، بزرگان شیعه و محدثان اهل سنت، از اصحاب و تابعین هم چون عبدالله بن عباس، عبدالله بن مسعود، جابر‌بن عبدالله انصاری، سلمان فارسی، انس بن مالک، ابوسعید خدری، سعید بن مسیّب، عکرمة، عبدالله بن بریده و … پیرامون فضائل و مناقب آن بانو احادیث و روایات متعددی را نقل نمایند و از عظمت گوهر هستی سخن گویند که در کتب شیعه و اهل سنت موجود است.
[۱]. مستدرک عوالم العلوم، ج۱۱، ص۱۰۳۰
[۲]. مستدرک عوالم العلوم، ج۱۱، ص۲۳۲
[۳]. نهج البلاغه (صبحی صالح)، ص۳۸۷
[۴]. لهوف، ص۷٫
[۵]. لهوف، ص۷
[۶]. بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۳۹٫
[۷]. بحار الأنوار، ج۵۳، ص۱۸۰
[۸]. الكافى، ج۸، ص۱۰۹
[۹]. المزار (للشهيد الاول)، ص۲۵۴
[۱۰]. بحار الأنوار، ج۵۰، ص۳۷
[۱۱]. بشارة المصطفى لشيعة المرتضى، ج۲، ص۲۵۳
[۱۲]. الأمالي (للصدوق)، النص، ص ۵۹۵
[۱۳]. شرح الاخبار، ج۱، ص۴۲۹٫
[۱۴]. بحارالأنوار؛ ج۳۷، ص۷۱
[۱۵]. دلائل الإمامۀ، ص ۱۲۴
دیدگاه خود را ثبت کنید
Want to join the discussion?Feel free to contribute!