۹-سبک زندگی دینی در سیره نبوی / تلاش و فعالیت، عاقبت اندیشی، اتقان و پیشگامی در امور
از نکات مهمی که هر شخص در زندگی خویش باید به آن توجه نماید، عاقبت اندیشی و سنجیدن جوانب کار می باشد؛ امری که توجه به آن، کیفیت کار را بالا برده و رسیدن به هدف را مقدور می سازد و به سبب اهمیت فراوانش مورد تأکید رسول خدا صلی الله علیه و آله قرار گرفته است…
************************************************************************************
پدید آورنده: سید علی شاهچراغی
دسته بندی: خطبه
سبک زندگی دینی در سیره نبوی
تلاش و فعالیت، عاقبت اندیشی، اتقان و پیشگامی در امور
۱۵- اصل تلاش و فعالیت
در دین مبین اسلام به سبب اهمیت و جایگاه ممتاز کار و تلاش، از کسانی که تن به کار و فعالیت نمی دهند و بار زندگی خویش را بر دوش دیگران می اندازند، با بدی و سرزنش یاد می گردد؛
«رَأَى رَسُولُ اللَّهِ ص قَوْماً لَا يَزْرَعُونَ قَالَ مَا أَنْتُمْ قَالُوا نَحْنُ الْمُتَوَكِّلُونَ قَالَ لَا بَلْ أَنْتُمُ الْمُتَّكِلوُن»[۱]
«پيامبر خدا صلّى اللّه علیه و آله عدّه اى را دیدند که كشاورزى را رها کرده اند. به آن ها فرمودند: چه كاره ايد؟ عرض كردند: ما توكّل كنندگانيم. فرمود: نه، شما سر بار [ديگران] هستيد»
و در بیانی دیگر فرمودند:
«أن الله يبغض الصحيح الفارغ لا في شغل الدنيا و لا في شغل الآخرة»[۲]
«همانا خداوند انسان سالم و بیکار، که نه در امور دنیا و نه در امور آخرت اشتغال دارد را دشمن می داند»
از ابن عباس نیز نقل شده است:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا نَظَرَ إِلَى الرَّجُلِ فَأَعْجَبَهُ قَالَ لَهُ حِرْفَةٌ فَإِنْ قَالُوا لَا قَالَ سَقَطَ مِنْ عَيْنِي قِيلَ وَ كَيْفَ ذَاكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ لِأَنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا لَمْ يَكُنْ لَهُ حِرْفَةٌ يَعِيشُ بِدِينِه»[۳]
«هرگاه پيامبر اكرم صلّى اللّه علیه و آله به مردى نگاه مى كرد و از او خوشش مى آمد، مى پرسيد: آیا كارى دارد؟ اگر مى گفتند: نه؛ مى فرمود: از چشمم افتاد. سئوال می کردند: اى پيامبر خدا، چرا چنين است؟ می فرمود: براى اين كه مؤمن اگر حرفه اى نداشته باشد، با دينش زندگى مى كند»
و نیز فرمودند:
«ليس الجهاد أن يضرب الرّجل بسيفه في سبيل اللَّه تعالى، إنّما الجهاد من عال والديه و ولده فهو في جهاد و من عال نفسه فكفّها عن النّاس فهو في جهاد»[۴]
«جهاد آن نيست كه مرد در راه خداوند شمشير زند، بلكه جهاد را کسی انجام مى دهد كه بار زندگى پدر و مادر و فرزند مى برد. هر كه بار زندگى خويش مى برد تا از مردم بى نياز شود، جهاد مى كند»
و اهمیت مسأله تا بدان جاست که امیرالمؤمنین علیه السلام بفرمایند:
«ان الله يحب أن يرى عبده تعبا في طلب الحلال»[۵]
«خداوند دوست دارد بنده اش در طلب درآمد حلال، متحمل رنج گردد»
و این همه تأکید و سفارش شاید بدین جهت باشد که بسیاری از جرم ها و ناهنجاری های اجتماعی، هم چون گرایش به مواد مخدر، ارتباط و تأثیرپذیری از دوستان بد و نیز دزدی و قتل، محصول بیکاری و تنبلی است.
کار و تلاش در زندگی پیامبر اعظم (ص)
از پیامبر صلوات الله علیه و آله نقل شده است که فرمودند:
«ما بَعَثَ اللَّه نَبِيًّا إِلّا رَاعِيَ غَنَمٍ، قالُوا: و أَنْتَ يا رَسُولَ اللَّه؟ قالَ: و أَنا كُنْتُ أَرْعَاهَا على قَرَارِيطَ لأَهْلِ مَكَّة»[۶]
«خداوند پیامبری نفرستاد، جز این که گوسفند چرانی می کرد. اصحاب عرض کردند: شما نیز ای رسول خدا؟ فرمودند: آری، من نیز برای اهل مکه در برابر چند قیراط گوسفند می چراندم»
و در حالات آن حضرت آمده است، خرید و حمل آذوقه مورد نیاز خانواده را، خود انجام می دادند و به کسی اجازه کمک کردن در این خصوص را نمی دادند:
«و كان سيّد المرسلين صلّى الله عليه و آله و سلّم يشتري الشيء فيحمله إلى بيته بنفسه فيقول له صاحبه: أعطني أحمله، فيقول: صاحب المتاع أحقّ بحمله»[۷]
«رسول اكرم صلّى اللّه علیه و آله جنسی را از بازار خريدارى کرده و شخصاً به خانه مى بردند. وقتی كسى كه همراه ایشان بود، می گفت آن را به من بدهيد، تا بياورم؛ می فرمودند: صاحب کالا شایسته تر به حمل آن است»
و زمانی که پای به محیط خانه می گذاشتند، علی رغم گرفتاری های زیاد و وظایف سختی که برعهده داشتند، کار می کردند و انجام امور منزل را به عهده می گرفتند؛ چنان چه نقل شده است:
«و كان النبي ص يرقع ثوبه و يخصف نعله و يحلب شاته و يأكل مع العبيد و يجلس على الأرض و يركب الحمار و يردف و لا يمنعه الحياء أن يحمل حاجته من السوق إلى أهله»[۸]
«پیامبر صلّى اللّه علیه و آله جامه خود را وصله مى كرد، پاى افزار خويش را پينه مى زد، و گوسفندش را مى دوشيد، با خدمتكارش غذا مى خورد، بر روی زمین می نشست، بر الاغ سوار می شد و كسى را هم پشت خود سوار مى كرد و خجالت نمى كشيد كه كالاى خویش را از بازار به سوى خانواده اش حمل كند»
در جنگ تبوک به جوانی نیرومند برخورد کردند که شتران فربهی را می راند. اصحاب گفتند: اگر نیرومندی و چابکی این جوان و فربهی شترانش در راه خدا مصرف می گردید، هرآینه بهتر بود. پیامبر خدا صلّى اللّه علیه و آله آن جوان را فراخوانده و فرمودند:
«در نظر داری با این شتران چه کنی؟ گفت: ای رسول خدا، من، همسر و خانواده دارم و با این شتران به کسب درآمد می پردازم تا آنان را از اظهار حاجت نزد مردم بی نیاز سازم و بدهی خویش را بپردازم. حضرت فرمودند: مبادا هدفت جز این باشد. عرض کرد: نه. وقتی جوان رفت، پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمودند: اگر راست گفته باشد او را پاداشی است، همانند پاداش رزمنده، حج گزارنده و عمره به جای آورنده»[۹]
و همین است که نسبت به حقوق کارگران و کشاورزان این طور سفارش می نمایند:
«أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ وَصَّى رَسُولُ اللَّهِ ص يَا عَلِيُّ لَا يُظْلَمُ الْفَلَّاحُونَ بِحَضْرَتِك»[۱۰]
«امام صادق علیه السّلام می فرمایند: رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله به حضرت علی علیه السّلام وصیت و سفارش کردند که اى على، مبادا بر كشاورزان با حضور تو ستم رود»
در بین کارها به کشاورزی، درخت کاری و باغ داری، کارگری، تجارت و چوپانی سفارش کرده و می فرمودند:
«ما كَسَبَ الرَّجُلُ كَسبا أطيَبَ مِن عَمَلِ يَدِهِ»[۱۱]
«برای مرد درآمدی بهتر از دست رنج خود نمی باشد»
و نیز این بیان ارزشمند و زیبا:
«مَن أكَلَ مِن كَدِّ يَدِهِ، نَظَرَ اللّهُ إلَيهِ بِالرَّحمَةِ، ثُمَّ لا يُعَذِّبُهُ أبَدا»[۱۲]
«اگر کسی به وسیله ی دست رنج خویش طلب روزی کند، خداوند به او نظر رحمت می کند، سپس هیچ گاه او را عذاب نخواهد کرد»
۱۶- عاقبت اندیشی
از نکات مهمی که هر شخص در زندگی خویش باید به آن توجه نماید، عاقبت اندیشی و سنجیدن جوانب کار می باشد؛ امری که توجه به آن، کیفیت کار را بالا برده و رسیدن به هدف را مقدور می سازد و به سبب اهمیت فراوانش مورد تأکید رسول خدا صلی الله علیه و آله قرار گرفته است؛ امام صادق علیه السلام در این زمینه می فرماید:
«إِنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِيَّ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ فَقَالَ: لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ! أَوْصِنِي فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ: «فَهَلْ أَنْتَ مُسْتَوْصٍ إِنْ أَنَا أَوْصَيْتُكَ؟» حَتَّى قَالَ لَهُ ذَلِكَ ثَلَاثاً وَ فِي كُلِّهَا يَقُولُ الرَّجُلُ: نَعَمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَی اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ: «فَإِنِّي إِذاً أُوصِيكَ، إِذَا هَمَمْتَ بِأَمْرٍ فَتَدَبَّرْ عَاقِبَتَهُ فَإِنْ يَكُنْ رُشْداً فَامْضِهِ وَ إِنْ يَكُنْ غَيّاً فَانْتَهِ عَنْه.»[۱۳]
«مردي از رسول خدا صلی الله علیه و آله درخواست كرد تا او را نصيحت كند. پیامبر فرمود: آيا اگر تو را نصيحت كنم به آن عمل مي كني؟ سه مرتبه اين سئوال را از آن شخص پرسيدند و او هر سه بار عرضه داشت: بله؛ یا رسول الله. پيامبر صلی الله عليه و آله فرمودند: به تو سفارش مي كنم اگر تصميم بر كاري گرفتي، به عاقبت آن بينديش؛ پس اگر آن كار باعث رشد و پيشرفت تو بود به آن عمل كن و اگر باعث توقف و انحرافت بود، از آن صرف نظر كن»
از این بیان نورانی رسول اکرم صلّى الله عليه و آله، چهار مطلب استفاده می شود که هر کدام در جای خود بسیار مهم و سرنوشت ساز می باشد؛ این امور عبارتند از:
الف: اتخاذ تصمیم پس از شناخت راه و مسیر؛ زیرا تصمیم بر انجام کار، بدون وجود معرفت و شناخت، نتیجه ای جز ورود به گمراهی در بر نخواهد داشت.
ب: عاقبت سنجی و در نظر گرفتن پایان کار؛ یعنی در انجام کار نباید به ظواهر توجه نمود و فایده ی کنونی آن در نظر گرفته شود؛ بلکه ضروری است سرانجام آن نیز در نظر باشد و جوانب کار مورد ارزیابی قرار گیرد.
ج: اگر انسان با شناخت و تحقیق و مشورت به درستی راه پی برد، می باید با جدیت و تلاش آن را ادامه دهد و با توکل بر خدا و اعتماد بر او کار را پی گیرد و در انجام آن تزلزل و تذبذب نداشته باشد.
د: اگر در مسیر انجام کار به سبب تصمیم عجولانه و شتاب زده، نشانه ای از سستی عمل و خسارت را مشاهده کرد، آن را رها نماید، زیرا جلوی ضرر از هر جا گرفته شود، منفعت و سود خواهد بود.
در برخی از موارد ممکن است کاری در ابتدا خوب به نظر رسد ولی پایان خوبی نداشته باشد، اما این مطلب قطعی است که درست اندیشیدن درباره ی پایان کار، آسیب ها را کم کرده و از بین می برد.
ضرورت اتمام عمل
به مناسبت مبحث ضرورت توجه به عاقبت عمل، خوب است به این مطلب نیز اشاره ای داشته باشیم که برخلاف تصور شایع در اهمیت شروع کار، مسأله ای که در متون دینی مورد تأکید واقع گردیده است، ضرورت اتمام کار و به سرانجام رسانیدن عمل می باشد؛ چنان چه از پیامبر صلوات الله علیه و آله نقل شده است:
«وَ مِلَاكُ الْعَمَلِ خَوَاتِيمُه»[۱۴]
«و ملاك عمل، خاتمه آن است»
حضرت عیسی بن مریم علیه السّلام نیز خطاب به یاران خویش می فرمایند:
«بِحَقٍّ أَقُولُ لَكُمْ إِنَّ النَّاسَ يَقُولُونَ إِنَّ الْبِنَاءَ بِأَسَاسِهِ وَ أَنَا لَا أَقُولُ لَكُمْ كَذَلِكَ» قَالُوا: فَمَا ذَا تَقُولُ يَا رُوحَ اللَّهِ! قَالَ: «بِحَقٍّ أَقُولُ لَكُمْ إِنَّ آخِرَ حَجَرٍ يَضَعُهُ الْعَامِلُ هُوَ الْأَسَاس»[۱۵]
«به حقیقت می گویم، مردم می گویند: میزان استحكام و درستى بنا و ساختمان به اساس و پایه آن بستگى دارد ولى من چنین نمی گویم. عرضه داشتند: پس شما چه می فرمائید؟ فرمود: به حقیقت می گویم، آخرین سنگى كه عامل و بنّا می گذارد، آن، اساس كار است»
مسأله ای که در زبان فارسی با این گونه عبارات، مورد سفارش واقع شده است: «کار را که کرد، آن که تمام کرد»
۱۷- اصل اتقان و محکم کاری
از اصول ارزشمند در سیره رفتاری و گفتاری پیامبر صلی الله علیه و آله، اتقان عمل و محکم کاری در انجام کار می باشد؛ این شخصیت بزرگوار از سهل انگاری در انجام امور، پرهیز داشته و مؤمنین را به دقت در انجام کارها دعوت و توصیه می نمودند.
در این رابطه نمونه های فراوانی در زندگی آن حضرت وجود دارد که به دو ماجرای معروف اشاره ای خواهیم داشت:
سفارش به اتقان عمل در مراسم تدفین سعد بن معاذ و ابراهیم
سعد بن معاذ از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله و دارای شخصیت برجسته ای بود. در هنگام وفات این صحابی بزرگوار، پیامبر صلی الله علیه و آله بدن سعد را در قبر گذاشتند و به هنگام پوشیدن قبر، حفره ها و سوراخ ها را با سنگ ریزه پر کردند. اصحاب که شاهد دقت پیامبر صلوات الله علیه و آله بودند، گفتند: لحظاتی دیگر و با وقوع فشار قبر، همه ی این ها به هم خواهد ریخت و زحمات شما از بین خواهد رفت؟! اما پیامبر در جواب فرمودند:
«وَ لَكِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ عَبْداً إِذَا عَمِلَ عَمَلًا أَحْكَمَه»[۱۶]
«خداوند دوست دارد هر گاه بنده اش کاری را انجام می دهد، آن را محکم نماید»
هم چنین در زمان تدفین بدن فرزند خردسال خویش، جناب ابراهیم علیه السلام، اصحاب مشاهده کردند، حضرت سوراخ ها را پر می کند و با دست مبارکش، گودال ها را منظم می نماید. در این صحنه نیز پیامبر صلوات الله علیه و آله فرمودند:
«إِذَا عَمِلَ أَحَدُكُمْ عَمَلًا فَلْيُتْقِنْ»[۱۷]
«هر یک از شما عملی انجام می دهد، آن را محکم کند»
و به این دو ماجرا می توان سخنان جاودانه ی ایشان را اضافه نمود که فرمودند:
«إنّ اللَّهَ تَعالى يُحِبُّ إِذا عَمِلَ أحَدُكُم عَمَلا أَن يَتقِنَه»[۱۸]
«خداوند دوست دارد، وقتى يكى از شما كارى مي كند، آن را درست انجام دهد»
و نیز این روایت:
«يُحِبُّ اللَّهُ العامِلَ إِذا عَمِلَ أَن يُحسِنَ»[۱۹]
«خداوند دوست دارد وقتی کسی کاری انجام می دهد، به خوبی و بدون عیب آن را انجام دهد»
متأسفانه علی رغم وجود چنین بیانات ارزشمند و راهگشا، از مشکلاتی که جامعه ی ما با آن مواجه می باشد عدم دقت در انجام کارهاست؛ معضلی که به سبب آن، شاهد خسارات جبران ناپذیری هستیم؛ تا جایی که با وجود تولیدات گسترده داخلی، مردم به سراغ اجناس خارجی رفته و از طرفی تولید کنندگان نیز برای فروش جنس نامرغوب خویش، محصول خود را با برچسب کشورهای دیگر عرضه می نمایند. این در حالی است که صاحبان صنایع در بسیاری از کشورها نسبت به تولید خویش از وجدان کاری بالایی برخوردار بوده و حاضر نیستند، آبرو و اعتبار کشورشان را با ثمن بخس و سودی اندک معامله نمایند.
مقام معظم رهبری در این خصوص می فرمایند:
«كار در اسلام، عبادت و ارزش شمرده شده است و لازمه آن نيز در اين است كه هر كس كارى را قبول كرد آن را به بهترين وجه انجام دهد. مضمون و مفهوم وجدان كارى در احساس مسؤوليتى است كه هر كس بايد در قبال آن كار احساس كند و كليد حل مشكلات كشور نيز در اين است كه كننده هر كارى وجدان كارى داشته باشد» [۲۰]
ایشان هم چنین در نماز جمعه تهران فرمودند: چرا بعضی از کشورهای غربی با داشتن روحیه ظلم و ستم به دیگران و فسادی که در آن ها وجود دارد، دارای زمینه های پیشرفت در کشورهای شان از نظر صنعتی هستند؛ آن ها علی رغم بعضی از خصلت های ظالمانه، دارای محسنات و صفات خوبی هستند مثل سحرخیزی؛ با این که اهل عبادت نیستند، اما نفس سحرخیزی، تأثیرگذار است. هم چنین وجدان کاری؛ یعنی حاضر نیستند در کارهای شان سهل انگاری کنند. از صفات خوب آن ها این است که اهل دروغ نیستند و حاضر نیستند به آسانی متوسل به دروغ شوند.
و در سخنرانی مهم خویش در استان خراسان شمالی، بار دیگر نسبت به عواقب این معضل تذکر داده و این پرسش را مطرح ساختند که «ما چقدر وجدان کاری و انضباط اجتماعی داریم؟!»
۱۸- اصل پیشگامی و سبقت در امور
سرعت و سبقت در کار خیر از دیگر سفارشات و توصیه های قرآن کریم به مؤمنین می باشد:
«وَسَارِعُواْ إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ»[۲۱]
«و براى نيل به آمرزشى از پروردگار خود، بشتابيد»
هم چنین این آیه ی شریفه:
«فَاسْتَبِقُوا الخَيْرَاتِ»[۲۲]
«پس در كارهاى نيك بر يكديگر سبقت گيريد»
درباره ی نماز جمعه نیز می فرماید:
«فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ»[۲۳]
«به سوى ذكر خدا بشتابيد»
این سه تعبیر با وجود قرابت و شباهتی که دارند، هرکدام به نوعی از کار و تلاش اشاره می نماید؛ در یکی سخن از لزوم سرعت در کار خیر است و در آیه ی دیگر تشویق به مسابقه و جلو افتادن مطرح می باشد؛ در آیه ی سوم نیز با امر به شتاب و حرکت تند به سوی نماز جمعه که ذکر خداست، مواجه هستیم.
پیامبر (ص) پیشگام در انجام کار خیر
برخی از انسان ها از این ویژگی ممتاز برخوردارند که قبل از اقدام دیگران، در مسیر کار خیر وارد گردیده و قدم در میدان مسابقه و مسارعه می نهند و در این زمینه پیش گام، پیش قراول و خط شکن می شوند؛ انسان های بزرگی که در قرآن کریم با تعبیر«السَّابِقُونَ السَّابِقُون» از ایشان یاد می شود. این افراد هیچ گاه به دیگران نگاه نمی کنند که اقدامی کرده اند یا خیر، بلکه در حرکت به سوی خیر، اسوه، الگو و شاخص هستند.
شخصیت نبی مکرم صلّى اللّه علیه و آله به عنوان الگویی ممتاز و بی بدیل در عرصه های مختلف زندگی، اعم از دینی، اجتماعی، سیاسی و … از این خصلت پسندیده برخوردار می باشند. ایشان حتی در مواقع خطر و بحرانی، هم چون مشعل هدایت، جلوتر از دیگران حرکت کرده و خود را در معرض آسیب قرار می دادند تا راه را هموار سازند؛ درست مقابل کسانی که در زمان راحتی و آسایش جلودار هستند، اما با احساس کوچک ترین خطر و یا خسارت، میدان را خالی کرده وعقب نشینی می کنند.
مولای متقیان علیه السلام در خصوص کار بزرگ پیامبر صلی الله علیه و آله می گویند:
«يَبْدَأُ الْقَوْمَ إِذَا سَارَعَ إِلَى خَيْر»[۲۴]
«هنگام رفتن به سوی خیر، شروع کننده در میان مردم بود»
این سخن نیز بیان دیگری است از امیرالمؤمنین علیه السلام درباره ی عظمت شخصیت نبی مکرم صلوات الله علیه و آله:
«كُنَّا إِذَا احْمَرَّ الْبَأْسُ اتَّقَيْنَا بِرَسُولِ اللَّهِ ص فَلَمْ يَكُنْ أَحَدٌ مِنَّا أَقْرَبَ إِلَى الْعَدُوِّ مِنْه»[۲۵]
«هر گاه آتش جنگ شعله مى كشيد، ما به رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله پناه مى برديم؛ و در آن لحظه كسى از ما همانند پيامبر صلّى اللّه علیه و آله به دشمن نزديك تر نبود»
مطلبی که از عمران بن حصین نیز نقل شده است:
«ما لقي رسول الله صلّى الله عليه و آله و سلّم كتيبة إلّا كان أوّل من يضرب»[۲۶]
«پیامبر صلّى الله عليه و آله به لشکری نمی رسید مگر آن که اولین کسی بود که با دشمن می جنگید»
علی علیه السلام در نامه ای به معاویه، پیامبر اعظم صلّوات اللّه علیه و آله را این چنین معرفی می کند:
«وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِذَا احْمَرَّ الْبَأْس وَ أَحْجَمَ النَّاسُ قَدَّمَ أَهْلَ بَيْتِهِ فَوَقَى بِهِمْ أَصْحَابَهُ حَرَّ السُّيُوفِ وَ الْأَسِنَّةِ فَقُتِلَ عُبَيْدَةُ بْنُ الْحَارِثِ يَوْمَ بَدْرٍ وَ قُتِلَ حَمْزَةُ يَوْمَ أُحُدٍ وَ قُتِلَ جَعْفَرٌ يَوْمَ مُؤْتَة»[۲۷]
«پيامبر اسلام صلّى اللّه علیه و آله اهل بيت خود را پيش مى فرستاد تا به وسيله آن ها، اصحابش را از سوزش شمشيرها و نيزه ها حفظ فرمايد، چنان كه عبيدة بن حارث در جنگ بدر و حمزه در احد و جعفر در موته شهيد شدند»
در روایتی از امام صادق علیه السلام نیز در این خصوص می خوانیم:
«كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَمْ يَدْعُ لِلْبِرَازِ يَوْمَ بَدْرٍ غَيْرَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ عِنْدَ الْمُبَاهَلَةِ جَاءَ بِعَلِيٍّ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ فَاطِمَةَ ع أَ فَيَكُونُ لَهُمُ الْمُرُّ وَ لَهُمْ الْحُلْو»[۲۸]
«پیامبر صلّى اللّه علیه و آله در جنگ بدر برای مبارزه فرا نخواند مگر اهل بیتش را و در روز مباهله علی و فاطمه و حسن و حسین سلام الله علیهم اجمعین را آورد. سپس فرمودند: مگر می شود تلخی ها و مقاومت ها برای اهل بیت باشد، اما شیرینی ها، غنیمت گرفتن ها و استحقاق ها مال دیگران باشد»
در جنگ احزاب وقتی مسلمانان تصمیم به دفاع از مدینه و حفر خندق گرفتند، پیامبر صلّى اللّه علیه و آله اولین کسی است که اقدام به این کار می کند:
«فَأَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص بِحَفْرِهِ … وَ بَدَأَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَخَذَ مِعْوَلا فَحَفَرَ فِي مَوْضِعِ الْمُهَاجِرِينَ بِنَفْسِهِ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع يَنْقُلُ التُّرَابَ مِنَ الْحُفْرَةِ- حَتَّى عَرَقَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ عَيِي»[۲۹]
«پس رسول الله صلّى اللّه علیه و آله به کندن خندق امر کردند …. و خود شروع به این کار نمودند. آن بزرگوار شخصاً با برداشتن کلنگ، در یکی از دسته های مهاجرین به کندن خندق مشغول شده و زمین را حفر می کردند و علی علیه السّلام نیز خاک ها را بیرون می ریختند؛ تا جایی که عرق از سر و روی حضرت سرازیر شده و خستگی ایشان را می آزرد»
نمونه ای دیگر از سبقت گرفتن آن حضرت در کارهای پسندیده، مبادرت به سلام و مصافحه است که قبل از دیگران، انجام می دادند:
«قال أنس و كان يبدأ من لقيه بالسلام و يبدأ أصحابه با لمصافحة»[۳۰]
«انس روایت می کند: از خلق و خوی ایشان این بود که با هر کس برخورد می کردند، ابتدا سلام نموده و هرگاه با مسلمانی دیدار می کردند، ابتدا با او مصافحه می گرفتند»
[۱]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۱، ص۲۱۷، ح۱۲۷۸۹
[۲]. شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج۱۷، ص۱۴۶
[۳]. مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۳، ص۱۱، ح۱۴۵۸۱
[۴]. نهج الفصاحة، ص۶۵۷، ح۲۳۷۷
[۵]. المحجة البيضاء، ج۳، ص۱۴۰
[۶]. تاج العروس من جواهر القاموس، ج۱۰، ص۳۷۶
[۷]. المحجة البيضاء، ج۴، ص۳۳
[۸]. إرشاد القلوب إلى الصواب، ج۱، ص۱۱۵
[۹]. توسعه اقتصادی بر پایه قرآن و حدیث، ج۱، ص: ۱۸۷
[۱۰]. الكافي، ج۵، ص۲۸۴
[۱۱]. حکم النبی الاعظم، ج۷، ص۱۹
[۱۲]. حکم النبی الاعظم، ج۷، ص۱۸
[۱۳]. مجموعة ورام، ج۲، ص۱۴۶
[۱۴]. تفسير القمي، ج۱، ص۲۹۱
[۱۵]. بحار الأنوار ، ج۱۴، ص۳۲۲
[۱۶]. وسائل الشيعة، ج۳، ص۲۳۰
[۱۷]. الكافي، ج۳، ص۲۶۳
[۱۸]. نهج الفصاحة، ص۳۰۵
[۱۹]. نهج الفصاحة، ص۸۰۱
[۲۰]. سخنان مقام معظم رهبری در جمع کارگران و معلمان، اریبهشت ۱۳۷۶
[۲۱]. آل عمران/۳۳
[۲۲]. مائدة/۴۸
[۲۳]. جمعه/۹
[۲۴]. مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، ج۱، ص۱۵۷
[۲۵]. نهج البلاغة، حکمت شگفت آور۹
[۲۶]. المحجة البيضاء، ج۴، ص۱۵۱
[۲۷]. نهج البلاغة، نامه۹
[۲۸]. تفسير العياشي، ج۱، ص۱۷۷
[۲۹]. تفسير القمي، ج۲، ص۱۷۷
[۳۰]. سفينة البحار، ج۲، ص۶۹۱
دیدگاه خود را ثبت کنید
Want to join the discussion?Feel free to contribute!