آيا نديدى چگونه خداوند كلمه طيبه (و گفتار پاكيزه) را به درخت پاكيزه اى تشبيه كرده كه ريشه آن (در زمين) ثابت، و شاخه آن در آسمان است؟!

۲-گوهر هستی/ نام ها (بخش دوم)

از مشهورترین نام های حضرت فاطمه سلام الله علیها «زهرا» است؛ اسمی که در لغت، معنای نیکویی، روشنی و صفا را با خود به ارمغان می آورد و در متون دینی به ویژه روایاتی که درباره خلقت نوری ذوات مقدسه اهل بیت علیهم السلام آمده است، مطالب بلندی پیرامون آن وجود دارد…

**********************************************

«گوهر هستی/ نام ها (بخش دوم)»

 

پدید آورنده: سید علی شاهچراغی

دسته بندی: خطبه

 

«الطاهرۀ»

نام دیگر صدیقه ی کبری سلام الله علیها که از رفعت مقام و شرافت گوهر هستی، حضرت زهرا سلام الله علیها حکایت دارد، «طاهره» از ریشه ی طُهر به معنای پاک بودن از رجس و پلیدی است. در این زمینه و از بین مستندات متعددی که می توان برای پاکی این بانو به آن تمسک جست، بهترین و گویاترین دلیل، آیه ی مبارکه ی تطهیر است؛ آیه ای که در شأن اهل بیت پیامبر صلوات الله علیه و آله نازل گردید؛

«..إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً»[۱]

«… خداوند فقط مى خواهد پليدى و گناه را از شما اهل بيت دور كند و كاملًا شما را پاك سازد.»

آیه ی شریفه ای که امام باقر علیه السلام درباره آن فرمودند:

«نَزَلَتْ‏ هَذِهِ الْآيَةُ فِي رَسُولِ اللَّهِ ص وَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع وَ ذَلِكَ فِي بَيْتِ أُمِّ سَلَمَةَ زَوْجَةِ النَّبِيِّ ص فَدَعَا رَسُولُ اللَّهِ ص عَلِيّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ ع ثُمَّ أَلْبَسَهُمْ كِسَاءً خَيْبَرِيّاً وَ دَخَلَ مَعَهُمْ فِيهِ ثُمَّ قَالَ: «اللَّهُمَّ هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَيْتِيَ الَّذِينَ وَعَدْتَنِي فِيهِمْ مَا وَعَدْتَنِي- اللَّهُمَّ أَذْهِبْ عَنْهُمُ الرِّجْسَ وَ طَهِّرْهُمْ تَطْهِيراً» نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ وَ أَنَا مَعَهُمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ، قَالَ أَبْشِرِي يَا أُمَّ سَلَمَةَ إِنَّكِ إِلَى خَيْرٍ»[۲]

«این آیه در منزلت رسول خدا صلوات الله علیه و آله و علی بن ابی طالب و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام نازل شده و آن در خانه ام سلمه، همسر پیامبر بوده است. پیامبر، علی و فاطمه و حسن و حسین را دعوت نمودند و سپس آنان را با عبا خیبری پوشانیده و خودش نیز با آنان در زیر عبا قرار گرفت؛ سپس فرمودند: خدایا! اینان اهل بیت من هستند؛ کسانی که درباره آنان وعده‌ دادی مرا آن چه که وعده نمودی. خدایا! دور گردان ایشان را و پاک و منزه گردان از پلیدی. این آیه شریفه نازل گردید؛ پس ام سلمه گفت: آیا من نیز جزء آنان هستم، ای رسول خدا؟ پیامبر فرمودند: بشارت می دهم تو را ای ام سلمه که تو بر راه نیک هستی.»

منزلتی شامخ و بی مانند که آن حضرت در روایت دیگری از پدران بزرگوار خویش عليهم السلام درباره آن می فرمایند:

«إنَّمَا سُمِّيَتْ‏ فَاطِمَةُ بِنْتُ‏ مُحَمَّدٍ الطَّاهِرَةَ لِطَهَارَتِهَا مِنْ‏ كُلِ‏ دَنَسٍ‏ وَ طَهَارَتِهَا مِنْ‏ كُلِ‏ رَفَثٍ‏ وَ مَا رَأَتْ قَطُّ يَوْماً حُمْرَةً وَ لَا نِفَاساً.»[۳]

«همانا فاطمه‏ دختر پیامبر، طاهره نامیده شد، چون از هرگونه آلودگی و پليدى پاكیزه بود؛ او به یقین، خون حيض و نفاس نديده است.»

  •  طهارت جسم و روح

اگر برای طهارت، مراحل چهارگانه ای که مرحوم فیض کاشانی در کتاب محجة البیضاء، بیان نموده است، در نظر گرفته شود و به طهارت ظاهر از حدث و خبث، طهارت جوارح از جرایم آثار، طهارت قلب از اخلاق مذمومه و رذائل و پاکی نهان از غیر خدا تقسیم شود، بی گمان بانوی دو عالم، هم چون دیگر پیامبران الهی و معصومین علیهم السلام به مرتبه ی والای آن دست یافته است.

 

  • نشانه ای دیگر

در مقام اثبات طهارت جسمانی حضرت زهرا سلام الله علیها بررسی و توجه به نام زیبای «بتول» نیز بسیار مهم است؛ ویژگی مخصوصی که دختر گرامی پیامبر را از زنان همه ی اعصار متمایز ساخته و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام را بر آن داشته است تا در بیانات متعدد خویش آن را تبیین نمایند؛ چنان چه امیرالمؤمنین علیه السلام در روایتی می فرماید، به محضر پیامبر عرضه داشتم:

«فَإِنَّا سَمِعْنَاكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ تَقُولُ إِنَّ مَرْيَمَ بَتُولٌ وَ فَاطِمَةَ بَتُولٌ فَقَالَ‏ الْبَتُولُ‏ الَّتِي‏ لَمْ‏ تَرَ حُمْرَةً قَطُّ أَيْ‏ لَمْ‏ تَحِضْ‏ فَإِنَّ الْحَيْضَ مَكْرُوهٌ فِي بَنَاتِ الْأَنْبِيَاءِ»[۴]

«يا رسول الله از شما شنيدم كه همانا مريم، دختر عمران، بتول است و فاطمه نيز بتول است، پیامبر صلوات الله علیه و آله فرمود: بتول كسى است كه هیچ گاه خون نمی بیند؛ یعنی عادت ماهانه ندارد. زیرا حیض، برای دختران پیامبران مكروه است.»

بر این اساس اگر زنان سیده یا قرشیه تا شصت سالگی و زنان غیر سیده تا سن پنجاه سالگی، مبتلا به عادت ماهانه و دیدن خون حیض و نفاس هستند؛ حضرت فاطمه سلام الله علیها در دوران عمر پر برکت خویش از این حیث نیز پاک بوده و خونی ندیده اند؛ امری که در حدیث پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله نیز بر آن تأکید شده است:

«و إنمّا سمّيت فاطمة البتول، لأنّها تبتّلت‏ من‏ الحيض‏ و النفاس‏»[۵]

«همانا فاطمه بتول نامیده شد، چرا که او از حیض و نفاس دور شده است.»

چنان چه اسماء بنت عميس می گوید: به پیامبر خدا عرض کردم: من شاهد بودم كه وقتى فرزندان فاطمه، متولد شدند، فاطمه خونى نديد! فاطمه وضع حمل کرد و من خونی برای او ندیدم! پیامبر صلی الله علیه و آله در جواب فرمودند:

«يَا أَسْمَاءُ إِنَّ فَاطِمَةَ خُلِقَتْ حُورِيَّةً إِنْسِيَّة»[۶]

«ای اسماء! همانا فاطمه، خلق شده است، حوريه اى انسانی.»

البته برخی بر این عقیده اند که این نام، فضیلت دیگری را برای ایشان اثبات می کند و آن، انقطاع از دنیا و عدم دلبستگی به زخارف دنیوی و جدایی از زنان دیگر است.

 

«الزکیة»

از نام های زیبای حضرت زهرا سلام الله علیها «زکیه» به معنای رشد و نمو است؛ اگر چه بعضی از دانشمندان این اسم را دربردارنده معنای‌ پاکی و طهارت نیز می دانند. اسمی فرستاده شده از جانب خداوند متعال برای دختر بزرگوار پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله تا همگان بدانند، فاطمه شجره ی طیبه ای است که رشدش ادامه خواهد داشت و پایانی برای آن نیست؛ درختی بهشتی و همیشه بهار که میوه ی شیرین آن ولایت امامان معصوم علیهم السلام است؛ شجره ‌ی پاکیزه ای که بشریت می تواند از آن در مسیر رسیدن به کمال بهره گیرد و کلمه ی طیبه ای که مصداق بارز این آیه مبارکه است:

«أَ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءَ»[۷]

«آيا نديدى چگونه خداوند كلمه طيبه (و گفتار پاكيزه) را به درخت پاكيزه اى تشبيه كرده كه ريشه آن (در زمين) ثابت، و شاخه آن در آسمان است؟!»

درختی که ثمراتش در دسترس بشریت قرار دارد؛

«تُؤْتِي أُكُلَها كُلَّ حِينٍ بِإِذْنِ رَبِّها»[۸]

«ميوه اش را هر دم به إذن پروردگارش مى دهد.»

 

«رضیه و مرضیه»

در روایت امام صادق علیه السلام به نقل از یونس بن ظبیان، ششمین و هفتمین نام صدیقه طاهره «رضیه و مرضیه» است؛ دو اسمی که از خشنودی و رضایت محض حضرت صدیقه طاهره سلام الله در برابر خواستِ خداوند منان حکایت می کند؛ چنان چه وقتی امیرالمؤمنین علیه السلام در محضر پیامبر صلوات الله علیه و آله تقاضای فاطمه بر داشتن خادمه‌ را مطرح کردند و رسول خدا ایشان را به صبر دعوت نموده و تسبیح مشهور فاطمه زهرا سلام الله علیها را به دخترشان آموختند، این بانوی مکرمه عرضه داشتند:

«رَضِيتُ عَنِ اللَّهِ وَ عَنْ رَسُولِهِ رَضِيتُ عَنِ اللَّهِ وَ عَنْ رَسُولِهِ»[۹]

«از خدا و رسول راضی ام؛ از خدا و رسول راضی ام.»

خصلت برجسته ای که سبب شد تا پروردگار هم از ایشان خشنود و راضی باشد. شاهد بر این خشنودی نیز طهارت باطن، مقام رفیع و درجات معنوی این بانو در دنیا و آخرت و برخورداری از مقام شفاعت است که از جانب خداوند متعال به ایشان ارزانی شده است. بدین جهت صاحب کتاب «فاطمۀ الزهرا، بهجۀ‌ قلب المصطفی» می گوید: همانا فاطمه سلام الله علیها راضیه بود، به آن چه که از مصیبت ها وسختی های دنیا برایش مقدر شده بود؛[۱۰] و در این زمینه به روایت جابر بن عبدالله انصاری استشهاد می کند:

«دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ عَلَى فَاطِمَةَ وَ هِيَ‏ تَطْحَنُ‏ بِالرَّحَى‏ وَ عَلَيْهَا كِسَاءٌ مِنْ‏ أَجِلَّةِ الْإِبِلِ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَيْهَا بَكَى وَ قَالَ لَهَا يَا فَاطِمَةُ تَعَجَّلِي مَرَارَةَ الدُّنْيَا لِنَعِيمِ الْآخِرَةِ غَداً فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْهِ‏ – وَ لَلْآخِرَةُ خَيْرٌ لَكَ مِنَ الْأُولى‏ * وَ لَسَوْفَ يُعْطِيكَ رَبُّكَ فَتَرْضى -‏»[۱۱]

«روزی پیامبر خدا به منزل فاطمه وارد شدند، در حالی که دخترشان به‌وسیله آسیاب، گندم آرد می کرد و عبایی از موی شتر بر ایشان بود؛ همین که چشم حضرت به فاطمه افتاد، شروع کردند به گریه و فرمودند: ای فاطمه! شتاب کن، در سختی های دنیا برای کسب نعمت های فردای آخرت؛ پس خداوند بر پیامبر نازل نمود: «و مسلّماً آخرت براى تو از دنيا بهتر است! و به زودى پروردگارت آن قدر به تو عطا خواهد كرد كه خشنود شوى.»

  • امتحانات متعدد

حضرت زهرا سلام الله علیها مصداق روشن این دو آیه ی شریفه ی سوره مبارکه ی فجر است؛

«يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً»[۱۲]

«اى نفس مطمئنه، خشنود و خداپسند به سوى پروردگارت بازگرد.»

زیرا از امتحانات مختلف و دشوار، سربلند بیرون آمده‌ است؛ آزمایشاتی که از قبل خلقتش آغاز شد و در دنیا با مصایب سنگینی هم چون از دست دادن پیامبر، غصب حق شوهر، هجوم به خانه اش و شهادت فرزندانش و نیز اطلاع از حوادث کربلا و شام و … ادامه یافت؛ چنان چه در زیارت این بانوی معظمه آمده است:

«يَا مُمْتَحَنَةُ امْتَحَنَكِ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَكِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَكِ فَوَجَدَكِ لِمَا امْتَحَنَكِ صَابِرَةً»[۱۳]

«ای امتحان شده! ای که امتحان نموده است تو را خدایی که آفریدت قبل از آن که خلق کند تو را؛ پس تو را صابر یافت، برای آن چه که امتحانت نمود.»

«محدثه»

زید‌بن علی درباره نام محدثه از اسماء صدیقه طاهره سلام الله علیها روایت ارزشمندی را از امام صادق علیه السلام نقل می کند که اقیانوسی از فضایل دختر بزرگوار پیامبر صلوات الله علیه و آله را در برابر انسان آشکار می سازد؛

«إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ مُحَدَّثَةً لِأَنَّ الْمَلَائِكَةَ كَانَتْ تَهْبِطُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُنَادِيهَا كَمَا تُنَادِي مَرْيَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ فَتَقُولُ يَا فَاطِمَةُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفاكِ وَ طَهَّرَكِ وَ اصْطَفاكِ عَلى‏ نِساءِ الْعالَمِينَ‏ يَا فَاطِمَةُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ وَ اسْجُدِي وَ ارْكَعِي مَعَ الرَّاكِعِينَ‏ فَتُحَدِّثُهُمْ وَ يُحَدِّثُونَهَا فَقَالَتْ لَهُمْ ذَاتَ لَيْلَةٍ أَ لَيْسَتِ الْمُفَضَّلَةُ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَ مَرْيَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ فَقَالُوا إِنَّ مَرْيَمَ كَانَتْ سَيِّدَةَ نِسَاءِ عَالَمِهَا وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَكِ سَيِّدَةَ نِسَاءِ عَالَمِكِ وَ عَالَمِهَا وَ سَيِّدَةَ نِسَاءِ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِين‏»

«به‌راستی كه فاطمه، محدثه نامیده شد، به خاطر آن كه فرشتگان از آسمان فرود می آمدند و آن گونه كه مریم دختر عمران را ندا می دادند او را ندا می دادند و می گفتند: ای فاطمه! خداوند تو را انتخاب نمود و پاكیزه گردانید و بر تمامی زنان جهان برگزید؛ ای فاطمه! برای پروردگارت خضوع كن و سجده کن و همراه با ركوع كنندگان، ركوع نما پس فاطمه با آنان سخن می گفت و آنان نیز با او سخن می گفتند؛ سپس فاطمه در شبی به آنان گفت: آیا مریم، دختر عمران بر زنان عالم برتر نیست؟ فرشتگان گفتند: همانا مریم، سرور زنان زمانه ی خویش بود و به راستی كه خداوند بزرگ، تو را سرور زنان زمانه ی خود و زمانه ی او و نیز سرور زنان از اولین تا آخرین قرار داده است.»

  •   امتیاز مخصوص

حضرت امام خمینی رضوان الله علیه در بین فضایل فراوان حضرت زهرا سلام الله علیها به ویژگی محدثه بودن این بانوی معظمه عنایت خاصی داشته و آن را برترین فضیلت دختر مطهره رسول خدا صلوا‌ت الله علیه و آله می دانند؛ ایشان در این باره می فرمایند:

«ظاهر روایت این است که در این هفتاد و پنج روز مراوده‌ای بوده است، یعنی رفت و آمد جبرئیل زیاد بوده است و گمان ندارم که غیر از طبقه اول از انبیاء عظام درباره کسی این طور وارد شده باشد. … مساله آمدن جبرئیل برای کسی یک مساله ساده نیست، خیال نشود که جبرئیل برای هر کسی می آید و امکان دارد بیاید، این یک تناسب لازم است بین روح آن کسی که جبرئیل می خواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح أعظم است، چه ما قائل بشویم به این که قضیه تنزیل، تنزل جبرئیل، به واسطه روح أعظم خود این ولی است یا پیغمبر است، او تنزیل می دهد او را و وارد می کند تا مرتبه پایین، یا بگوییم که خیر، حق تعالی او را مأمور می کند که برو و این مسایل را بگو… تا تناسب ما‌بین روح این کسی که جبرئیل می آید پیش او و بین جبرئیل که روح أعظم است، نباشد، امکان ندارد این معنا؛ و این تناسب بین جبرئیل که روح أعظم است و انبیاء درجه اول بوده است، مثل رسول خدا و موسی و عیسی و ابراهیم و امثال این ها، بین همه کس نبوده است… در هر صورت من این شرافت و فضیلت را از همه فضایلی که برای حضرت زهرا ذکر کرده اند، با این که آن ها هم فضایل بزرگی است، این فضیلت را من بالاتر از همه می دانم … و این از فضایلی است که مختصات حضرت صدیقه سلام الله علیهاست.»[۱۴]

  • مصحف فاطمه

مصحف فاطمه در کنار جفر و جامعه، مجموعه ای از علوم الهی است که برای بشریت ناشناخته مانده است؛ معارفی که امام باقر علیه السلام درباره آن به ابابصیر فرمودند:

«مُصْحَفٌ فِيهِ مِثْلُ‏ قُرْآنِكُمْ‏ هَذَا ثَلَاثَ مَرَّاتٍ وَ اللَّهِ مَا فِيهِ مِنْ قُرْآنِكُمْ حَرْفٌ وَاحِدٌ.»[۱۵]

«مصحفی است که در اوست مثل سه برابر قرآن شما؛ اما به خدا قسم! حتی یک حرف از قرآن شما در آن نیست».

این کتاب غنی و عظیم، بنابر مطلبی که امام صادق علیه السلام به أبی عبیده فرمودند، مشتمل بر اخباری است که فرشته ی وحی در اختیار دختر پیامبر صلی الله علیه و آله قرار داده است؛

«إِنَّكُمْ لَتَبْحَثُونَ‏ عَمَّا تُرِيدُونَ وَ عَمَّا لَا تُرِيدُونَ إِنَّ فَاطِمَةَ مَكَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ ص خَمْسَةً وَ سَبْعِينَ يَوْماً وَ كَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِيدٌ عَلَى أَبِيهَا وَ كَانَ جَبْرَئِيلُ ع يَأْتِيهَا فَيُحْسِنُ عَزَاءَهَا عَلَى أَبِيهَا وَ يُطَيِّبُ نَفْسَهَا وَ يُخْبِرُهَا عَنْ أَبِيهَا وَ مَكَانِهِ وَ يُخْبِرُهَا بِمَا يَكُونُ بَعْدَهَا فِي ذُرِّيَّتِهَا وَ كَانَ عَلِيٌّ ع يَكْتُبُ ذَلِكَ فَهَذَا مُصْحَفُ فَاطِمَةَ ع.»[۱۶]

«شما از آنچه مي خواهيد و نمي خواهيد، بحث مي كنيد؛ همانا فاطمه بعد از پيامبر صلّي اللَّه عليه و آله هفتاد و پنج روز در دنيا بود و از فراق پدر در اندوه فراوان. در این مدت جبرئيل عليه السلام به محضرش مي آمد و او را در مرگ پدر تسليت مي داد و اندوهش را از بین می برد و از پدرش و جایگاهش او را با خبر می ساخت و سرگذشت اولادش را پس از او برايش مي گفت و علي عليه السلام آن ها را مي نوشت؛ پس این، مصحف فاطمه سلام الله علیها است.»

البته در این خصوص مطالب دیگری نیز وجود دارد که در مقالات بعد به آن پرداخته خواهد شد.

«زهرا»  و معنای آن

از مشهورترین نام های حضرت فاطمه سلام الله علیها «زهرا» است؛ اسمی که در لغت، معنای نیکویی، روشنی و صفا را با خود به ارمغان می آورد و در متون دینی به ویژه روایاتی که درباره خلقت نوری ذوات مقدسه اهل بیت علیهم السلام آمده است، مطالب بلندی پیرامون آن وجود دارد؛ از جمله‎ سخن گهربار امام صادق علیه السلام که فرمودند:

«لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَهَا مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ فَلَمَّا أَشْرَقَتْ أَضَاءَتِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ بِنُورِهَا وَ غَشِيَتْ أَبْصَارَ الْمَلَائِكَةِ وَ خَرَّتِ الْمَلَائِكَةُ لِلَّهِ سَاجِدِينَ وَ قَالُوا إِلَهَنَا وَ سَيِّدَنَا مَا هَذَا النُّورُ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِمْ هَذَا نُورٌ مِنْ نُورِي وَ أَسْكَنْتُهُ فِي سَمَائِي خَلَقْتُهُ مِنْ عَظَمَتِي أُخْرِجُهُ مِنْ صُلْبِ نَبِيٍّ مِنْ أَنْبِيَائِي أُفَضِّلُهُ عَلَى جَمِيعِ الْأَنْبِيَاءِ وَ أُخْرِجُ مِنْ ذَلِكَ النُّورِ أَئِمَّةً يَقُومُونَ بِأَمْرِي يَهْدُونَ إِلَى حَقِّي وَ أَجْعَلُهُمْ خُلَفَائِي فِي أَرْضِي بَعْدَ انْقِضَاءِ وَحْيِي.[۱۷]»

«همانا خداوند، فاطمه را از نور عظمتش آفرید و هنگامی که نور او پدیدار گردید، آسمان ها و زمین به واسطه آن، روشن گردید و دیدگان ملائکه را فرا گرفت و آن ها را به سجده در برابرش واداشت؛ در این هنگام فرشتگان الهی عرضه داشتند: ای خدا و آقای ما! این نور چیست؟ خداوند وحی فرستاد به سوی ایشان که این نور از نور من است و آن را در آسمانم سکونت بخشیدم و از عظمت خویش آفریدم و از پشت پیامبری از پیامبرانم بیرون می آورم؛ برتری بخشیدم او را بر همه ی پیامبرانم و از این نور بیرون می آورم، امامانی که به امر من قیام خواهند نمود و به حق من راهنمایی می کنند و آنان را جانشینان خود بر زمین قرار می ‌دهم، بعد از این که وحی من تمام می گردد.»

اگر‌چه پیامبر صلوات الله علیه و آله در حدیث ارزشمند خویش، روشنی آسمان ها به واسطه حضرت فاطمه سلام الله علیها را دلیل بر این نام گذاری دانسته اند؛

«سُمِّيَتِ الزَّهْرَاءَ لِأَنَّ نُورَهَا زَهَرَتْ‏ بِهِ‏ السَّمَاوَات‏»[۱۸]

«او زهرا نامید شد، زیرا آسمان ها به نورش روشن گردید.»

  •  عبادت و درخشندگی

نورانیت چهره یکی از نشانه های بارز پرهیزکاران ‌است که بر اثر ترک معاصی و اطاعت خداوند متعال، به ویژه خواندن نماز شب در سیمای ایشان پدیدار می شود و مؤمنان را از دیگران متمایز می سازد؛ نور ارزشمندی که در قیامت به یاری انسان می آید و او را از تاریکی های جهان آخرت رهایی می بخشد؛

«يَسْعى ‏نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْديهِم»[۱۹]

«نورشان پيشاپيش شان [و به جانب راست شان] دوان است.»

اما این مسأله نسبت به حضرت صدیقه طاهره که برخوردار از نورانیت ذاتی است، به طور قطع متفاوت خواهد بود؛ بدین جهت اگر در روایاتی هم چون روایت ذیل از امام صادق علیه السلام درباره نورانیت حضرت صدیقه طاهره سلام الله علیها به هنگام عبادت، سخن گفته شده است، نباید آن را با حالات دیگران مقایسه نمود؛

«لِأَنَّهَا كَانَتْ إِذَا قَامَتْ فِي مِحْرَابِهَا زَهَرَ نُورُهَا لِأَهْلِ السَّمَاءِ كَمَا يَزْهَرُ نُورُ الْكَوَاكِبِ لِأَهْل‏الْأَرْضِ»

«همانا وقتى در محرابش به نماز مى ايستاد، نور او براى اهل آسمان چنان مى درخشيد كه نور ستارگان براى اهل زمين مى درخشد.»

عبادت و خشوعی که خداوند به آن مباهات می کند و به ملائکه و فرشتگانش درباره آن می فرماید:

«يَا مَلَائِكَتِي انْظُرُوا إِلَى أَمَتِي فَاطِمَةَ سَيِّدَةِ إِمَائِي قَائِمَةً بَيْنَ يَدَيَّ تَرْتَعِدُ فَرَائِصُهَا مِنْ‏ خِيفَتِي‏ وَ قَدْ أَقْبَلَتْ‏ بِقَلْبِهَا عَلَى‏ عِبَادَتِي‏ أُشْهِدُكُمْ أَنِّي قَدْ آمَنْتُ شِيعَتَهَا مِنَ النَّار»

«ای فرشتگان من! نگاه كنید، به كنیزم فاطمه، خانم كنیزان من؛ در حالی كه ایستاده است در مقابل من و شانه هایش از ترس من می لرزد، و با حضور قلب به عبادتم روی آورده است، شما را شاهد می گیرم كه من پیروان او را از آتش جهنّم در امان نگاه می دارم.»

در همین زمینه روایت دیگری از امام صادق علیه السلام وجود دارد که از درخشندگی این بانو به هنگام عبادت در برابر امیرالمؤمنین علیه السلام و مردم مدینه خبر می دهد. ابان بن تغلب از امام صادق علیه السلام نقل می کند که از حضرت پرسيدم: اى فرزند رسول خدا! چرا فاطمه را «زهرا» ناميدند؟ ایشان فرمودند:

«لِأَنَّهَا تَزْهَرُ لِأَمِيرِالْمُؤْمِنِينَ ع فِي النَّهَارِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ بِالنُّورِ كَانَ يَزْهَرُ نُورُ وَجْهِهَا صَلَاةَ الْغَدَاةِ وَ النَّاسُ فِي فِرَاشِهِمْ فَيَدْخُلُ بَيَاضُ ذَلِكَ النُّورِ إِلَى حُجُرَاتِهِمْ بِالْمَدِينَةِ فَتَبْيَضُّ حِيطَانُهُمْ فَيَعْجَبُونَ مِنْ ذَلِكَ فَيَأْتُونَ النَّبِيَّ فَيَسْأَلُونَهُ عَمَّا رَأَوْا فَيُرْسِلُهُمْ إِلَى مَنْزِلِ فَاطِمَةَ فَيَأْتُونَ مَنْزِلَهَا فَيَرَوْنَهَا قَاعِدَةً فِي مِحْرَابِهَا تُصَلِّي وَ النُّورُ يَسْطَعُ مِنْ مِحْرَابِهَا مِنْ وَجْهِهَا فَيَعْلَمُونَ أَنَّ الَّذِي رَأَوْهُ كَانَ مِنْ نُورِ فَاطِمَةَ فَإِذَا انْتَصَفَ النَّهَارُ وَ تَرَتَّبَتْ لِلصَّلَاةِ زَهَرَ نُورُ وَجْهِهَا بِالصُّفْرَةِ فَتَدْخُلُ الصُّفْرَةُ فِي حُجُرَاتِ النَّاسِ فَتُصَفِّرُ ثِيَابَهُمْ وَ أَلْوَانَهُمْ فَيَأْتُونَ النَّبِيَّ ص فَيَسْأَلُونَهُ عَمَّا رَأَوْا فَيُرْسِلُهُمْ إِلَى مَنْزِلِ فَاطِمَةَ فَيَرَوْنَهَا قَائِمَةً فِي مِحْرَابِهَا وَ قَدْ زَهَرَ نُورُ وَجْهِهَا صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهَا وَ عَلَى أَبِيهَا وَ بَعْلِهَا وَ بَنِيهَا بِالصُّفْرَةِ فَيَعْلَمُونَ أَنَّ الَّذِي رَأَوْا كَانَ مِنْ نُورِ وَجْهِهَا فَإِذَا كَانَ آخِرُ النَّهَارِ وَ غَرَبَتِ الشَّمْسُ احْمَرَّ وَجْهُ فَاطِمَةَ فَأَشْرَقَ وَجْهُهَا بِالْحُمْرَةِ فَرَحا»[۲۰]

«براى اين كه حضرت فاطمه در هر روز، سه مرتبه براى اميرالمؤمنين علیه السلام می درخشید. نور او به هنگام اقامه نماز صبح در حالى كه مردمان در خواب بودند، چنان مى درخشيد كه سفيدى آن داخل خانه هاى مدينه مى گرديد و فضاى خانه ها را روشن مى کرد. آنان از اين نور تعجّب مى كردند و به سوى رسول خدا مى شتافتند تا درباره منشأ آن نور سؤال كنند؛ و رسول خدا آن‌ها را به جانب خانه حضرت فاطمه متوجه می‌ساخت و هنگامى كه آنان به سوى خانه ايشان نگاه مى كردند، مى ديدند كه فاطمه در محراب عبادت قرار گرفته و نورى از محراب ساطع مى شود؛ آن گاه در مى يافتند كه نور مذكور، همان نورى است كه از فاطمه ساطع مى گردد. هنگامى كه ظهر فرا مى رسيد و فاطمه آماده نماز مى گرديد، نور زردى از چهره او ساطع مى گرديد و داخل خانه هاى اهل مدينه مى شد به طورى كه در و ديوار خانه ها و لباس و رنگ ايشان همه به زردى مى گراييد، پس هرگاه از آن نور پرسش مى نمودند، رسول خدا ايشان را روانه خانه فاطمه مى كرد و آنان مى ديدند كه دختر پيامبر در ميان محراب مشغول عبادت است و اين نور از او ساطع مى گردد و هنگامى كه آفتاب غروب مى كرد، چهره فاطمه به سرخى مى گراييد و نور قرمزى از او ساطع مى شد که باعث شادمانی اش می گشت.»

در پایان، بیان این نکته ضروری است که نام های حضرت زهرا محدود به اسامی نُه گانه ی وارده در روایت امام صادق علیه السلام نیست، بلکه در متون دینی و کتب علماء شیعه اسامی فراوان دیگری برای این بانو آمده است که می توان در مورد آن ها سخن گفت. هم چنین باید به القاب آن حضرت، نظیر آن چه که در زیارت مخصوصه ی ایشان به نقل از سید بن طاووس در کتاب الاقبال آمده[۲۱]و یا در منابع دیگر وارد شده است، هم چون صبیه، شفیعه، حوراء إنسیه، علمیه، مشکوة، کوکب درّی، أمة الله، بقیةالنبی، بضعۀالنبی، مهجۀ قلب النبی، سلالۀالنبی، ریحانۀالرسول، کریمةالنبی، ممتحنه، صفیّه. مظلومه، مهمومه، مغمومه، باکیه، محزونه و … و یا کنیه های ایشان نظیر أم ابیها، أم الحسن، أم الحسین، أم السبطین، أم الائمه، أم السادة الائمّه و ام أحباء الله و أصفیائه و … توجه نمود؛ زیرا هر یک، پرتوی از جمال و جلال سیده ی زنان عالم را جلوه گر و ابعاد دیگری از شخصیت این بانوی مکرمه را آشکار می سازد.

 

[۱]. أحزاب/۳۳

[۲]. تفسير القمي، ج‏۲، ص۱۹۳

[۳]. بحار الأنوار، ج۴۳، ص۱۹

[۴]. كشف الغمة في معرفة الأئمة، ج۱، ص۴۶۴

[۵]. عوالم العلوم، ج۱۱، ص۷۹

[۶]. دلائل الإمامة، ص۱۴۸

[۷]. ابراهیم/ ۲۴

[۸]. ابراهیم/ ۲۵

[۹]. من لا يحضره الفقيه، ج‏۱، ص۳۲۱

[۱۰]. فاطمه الزهراء بهجة قلب المصطفی، ص۱۱۰، اسم راضیه،

[۱۱]. بحارالأنوار، ج۱۶، ص۱۴۳

[۱۲]. فجر/ ۲۷-۲۸

[۱۳]. بحار الأنوار، ج‏۹۷، ص۱۹۴

[۱۴]. صحیفه امام، ج۲۰، ص۵

[۱۵]. الكافي، ج‏۱، ص۲۳۹

[۱۶]. الكافي، ج‏۱، ص۲۴۱

[۱۷].بحار الأنوار، ج‏۴۳، ص۱۲

[۱۸]. الفضائل( لابن شاذان القمي)،  ص۱۲۹

[۱۹]. حدید/۱۲

[۲۰]. بحار الأنوار، ج۴۳، ص۱۱

[۲۱]. الاقبال، ج۳، ص۱۶۵-۱۶۶

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

Want to join the discussion?
Feel free to contribute!

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.