۵-مهدویت / عصر غیبت و وظایف منتظران
در مبحث مهدویت، مسئله انتظار فرج، دارای موقعیتی خاص و ممتاز می باشد و همین اهمیت باعث گردیده است پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام با تلاش و جدیت نسبت به آن فرهنگ سازی نموده و به سئوالات فراوانی که پیرامون آن مطرح بوده، پاسخ دهند و جامعه اسلامی را برای تحمل غیبتی طولانی آماده نمایند و دوران غیبت را به مسلمانان بشناسانند. اهمیت این موضوع در معارف دینی از چنان مرتبه و جایگاهی برخوردار می باشد که انتظار فرج را از زمره بهترین و محبوب ترین کارها در پیشگاه خداوند قرار داده است…
******************************************************************
پدید آورنده: سید علی شاهچراغی
دسته بندی: خطبه
«عصرغیبت و وظایف منتظران»
از مهم ترین مطالبی که در مبحث مهدویت باید به آن پرداخت و نکاتی را درباره ی آن مطرح نمود بررسی و بیان وظایف منتظران حضرت حجت عج الله فرجه الشریف در عصر غیبت می باشد که به طور گسترده در متون دینی و روایات اهل بیت علیهم السلام وارد شده است. برخی از این وظایف عبارتند از:
معرفت نسبت به امام عصر عج الله فرجه الشریف
لزوم معرفت و شناخت نسبت به جایگاه رفیع اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام از اهم مسائل اعتقادی شیعه می باشد؛ در حدیث شریفی که از امام حسن عسکری علیه السلام نقل شده است، آن حضرت می فرماید:
«مَنْ مَاتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إِمَامَ زَمَانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّه»[۱]
«کسی که بمیرد در حالی که امام زمان خود را نشناخته است، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است»
در زیارت جامعه کبیره نیز در خصوص لزوم شناخت و معرفت اهل بیت علیهم السلام آمده است:
«أَسْأَلُكَ أَنْ تُدْخِلَنِي فِي جُمْلَةِ الْعَارِفِينَ بِهِمْ وَ بِحَقِّهِم»[۲]
«از تو درخواست می كنم كه مرا در جمله عارفان به مقام و حقّ ایشان داخل نمائی»
و در حدیثی دیگر، امام باقر علیه السلام مردم را مکلف به سه چیز می نماید: معرفت امام، تسلیم شدن در برابر آن ها و واگذاری امور به ایشان در صورتی که در امری اختلاف پیش آید.
هم چنین در فرازی از دعای «عَرِّفْنِي نَفسَک» که در عصر غیبت بر خواندن آن تأکید و سفارش شده است آمده است:
«اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي»[۳]
«خداوندا! حجّت خود را به من بشناسان، پس به درستى كه تو اگر حجّت خود را به من نشناسانى، از دين خويش گمراه مى شوم»
باور به سرپرستی جامعه توسط امام علیه السلام
ولایت، تنها دوستی و محبت نیست بلکه سرپرستی، پیشوایی و تربیت در امور را نیز شامل می گردد و بر همین اساس است که امام باقر علیه السلام می فرماید:
«وَ لَمْ یُنَادَ بِشَيْءٍ مَا نُودِيَ بِالْوَلَايَةِ»[۴]
«و به هیچ چیز به اندازه آنچه به ولایت ندا داده شده است، ندا داده نشده است»
امام زین العابدین علیه السلام نیز در این باره فرموده است:
«مَنْ ثَبَتَ عَلَى مُوَالاتِنَا فِي غَيْبَةِ قَائِمِنَا أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَجْرَ أَلْفِ شَهِيدٍ مِنْ شُهَدَاءِ بَدْرٍ وَ أُحُدٍ»[۵]
«کسی که بر ولایت ما در غیبت قائم ما ثابت قدم باشد، خداوند به او اجر هزار شهید مانند شهدای بدر و اُحد را عطا خواهد نمود»
در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام می خوانیم:
«كَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ مِنْ شِيعَتِنَا وَ هُوَ مُتَمَسِّكٌ بِعُرْوَةِ غَيْرِنَا»[۶]
«دروغ مى گويد كسى كه گمان مى كند شيعه ماست، ولى به ريسمان غير ما، چنگ زده است»
از نتایج و ثمرات باور و اعتقاد به ظهور حضرت حجت ارواحنا له الفدا، امید به زندگی بهتر و جهانی امن تر خواهد بود؛ باور به این که وقتی موعود عج الله فرجه الشریف بیاید،
«يَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً»[۷]
«زمین را از عدل و داد پر کند، بعد از آن که از ظلم و جور پر شده است»
و باور به این که حضرت مهدی علیه السلام در کنار ماست و از اخبار و زندگی ما مطلع است و اگر هدایت و سرپرستی ایشان نبود، وضع ما غیر از این بود. باور به این که اگر حجت خدا را با صداقت و درستی بخوانیم، از ما دستگیری خواهد نمود. باور به این که آن حضرت واسطه ی فیض است، همان گونه که در این بیان امید بخش آمده است:
«بِيُمْنِهِ رُزِقَ الْوَرَى وَ بِوُجُودِهِ ثَبَتَتِ الْأَرْضُ وَ السَّمَاءُ»[۸]
«از بركتش، بندگان روزى يافته اند و به وجودش زمين و آسمان استوار گشته است»
پیروی در گفتار و کردار
شخص منتظِر باید قولاً و فعلاً در خط امام عج الله فرجه الشریف باشد و دستورات نفس را رها کرده و به دستور ولی خویش جامه ی عمل بپوشاند، اگرچه رسیدن به این مرتبه بس دشوار باشد.
در حدیثی از امام باقر علیه السلام آمده است:
«وَ اللَّهِ لَا تُنَالُ وَلَايَتُنَا إِلَّا بِالْعَمَلِ»[۹]
«ولایت ما به کسی نمی رسد، مگر افرادی را كه دارای عمل باشند»
از امام باقرعلیه السلام سئوال شد: «مَا حَقُ الْإِمَامِ عَلَى النَّاسِ؟»
«حق امام بر مردم چیست؟»
حضرت فرمود:
«حَقُّهُ عَلَيْهِمْ أَنْ يَسْمَعُوا لَهُ وَ يُطِيعُوا»[۱۰]
«حقّ امام بر مردم این است که به سخنانش گوش فرا دهند و فرمانش را اطاعت کنند»
و بدین خاطر است که پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید:
«و الَّذي بَعثَني بِالحَقِّ بَشيراً، إِنَّ الثَّابِتِينَ عَلى القَولِ بهِ فِي زَمانِ غَيبَتِه لَأعزُّ مِنَ الكِبْريتِ الأحْمَر»[۱۱]
«سوگند به آن كه به حق مرا نويد دهنده برانگيخت، آنان كه در روزگار غيبتش بر اعتقاد به او استوار بمانند، از كبريت احمر كمياب ترند»
آن حضرت صلی الله علیه و آله در حدیثی دیگر می فرماید:
«طُوبَى لِمَنْ أَدْرَكَ قَائِمَ أَهْلِ بَيْتِي وَ هُوَ يَأْتَمُّ بِهِ فِي غَيْبَتِهِ قَبْلَ قِيَامِهِ»[۱۲]
«خوشا به حال آن کس که قائم اهل بیت مرا درک کند، در حالی که قبل از قیام او در زمان غیبتش پیرو او بوده است»
اصطلاح سبک زندگی دینی که در چند سال اخیر وارد فرهنگ دینی ما شده است، نیز درست به معنای زندگی ای است که رنگ و بوی نبوی، علوی، فاطمی، حسینی دارد که در تعبیری دیگر می توان از آن با عنوان مهدی زیستی یاد کرد؛ حیات طیبه ای که آرزوی انبیاء الهی بوده است و خداوند نوید آن را در رسالت پیامبر صلی الله علیه و آله داده است؛ همان خواسته ای که در زیارت عاشورا به درگاه خداوند متعال عرضه می داریم:
«اللَّهُمَّ اجْعَلْ مَحْياىَ مَحْيا مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَماتى مَماتَ محمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»[۱۳]
«خدایا قرار ده زندگی ام را زندگى محمد و آل محمد و مرگم را مرگ محمد و آل محمد»
مرگ و زندگی در مسیر اهل بیت علیهم السلام؛ زندگی ای که بر واقعیات، بر تعادل و میانه روی، بر رعایت حلال و حرام، بر دگردوستی و مهرورزی دیگران، بر ایستادگی و مقاومت و صبوری در مشکلات، بر قناعت، کفاف، ساده زیستی و پرهیز از تشریفات، بر گذشت و اغماض، بر عفاف و پاکدامنی استوار است.
آمادگی برای ظهور
مهیا بودن جامعه برای قیام حضرت حجت عج الله فرجه الشریف از دیگر وظایفی است که جامعه ی مهدوی بر عهده دارد و هر فردی به میزان معرفت، آگاهی و توان خود باید آن را اثبات نماید و این امر مقدور نخواهد بود مگر این که شخص منتظر، نسبت به دوری از گناهان و آراستگی به اخلاق نیکو کوشا باشد.
امام صادق علیه السلام در همین رابطه می فرماید:
«مَنْ سُرَّ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ»[۱۴]
«كسى كه مايل است جزء ياران حضرت مهدى عج الله فرجه الشریف قرار گيرد بايد منتظر باشد و اعمال و رفتارش در حال انتظار با تقوى و اخلاق نيكو توأم گردد»
و نیز در حدیث دیگری می فرمایند:
«فَلْيَعْمَلْ كُلُّ امْرِئٍ مِنْكُمْ بِمَا يَقْرُبُ بِهِ مِنْ مَحَبَّتِنَا وَ يَتَجَنَّبُ مَا يُدْنِيهِ مِنْ كَرَاهَتِنَا وَ سَخَطِنَا»[۱۵]
«هر يك از شما بايد به آن چه مايه نزديكي او به محبت ما است، عمل نمايد و از آن چه مايه نزديكي او به نارضايتي و ناراحتي ماست، دوري و اجتناب كند»
هم چنین منتظر واقعی باید به وضع فقرا، مستمندان و نیازمندان جامعه توجه داشته باشد؛ زیرا در دعای ندبه که از تعلیمات حضرت عج الله فرجه الشریف می باشد به این امر تأکید شده است به گونه ای که همه ی نیازمندان را در بر می گیرد؛ چون با تعابیری هم چون «کل مکروب»، «کل مریض»، «کل غریب» روبرو هستیم.
صبر و شکیبایی
دین داری و دین باوری از مسائلی است که در همه ی زمان ها به ویژه در عصر غیبت از جایگاه ممتازی برخوردار می باشد؛ بدلیل آنکه حفظ و نگه داشتن دین در این دوره بسیار سخت خواهد بود و صبر زیادی را می طلبد تا جایی که حفظ آن را در این عصر به نگهداری آتش در کف دست تشبیه کرده اند و فرموده اند: فردی صبحگاهان در زمره مؤمنین و شامگاهان در جرگه ی کافران قرار می گیرد.
امام صادق علیه السلام در همین خصوص می فرماید:
«إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَتَيْنِ إِحْدَاهُمَا تَطُولُ حَتَّى يَقُولَ بَعْضُهُمْ مَاتَ وَ يَقُولَ بَعْضُهُمْ قُتِلَ وَ يَقُولَ بَعْضُهُمْ ذَهَبَ حَتَّى لَا يَبْقَى عَلَى أَمْرِهِ مِنْ أَصْحَابِهِ إِلَّا نَفَرٌ يَسِيرٌ لَا يَطَّلِعُ عَلَى مَوْضِعِهِ أَحَدٌ مِنْ وُلْدِهِ وَ لَا غَيْرِهِ إِلَّا الْمَوْلَى الَّذِي يَلِي أَمْرَهُ»[۱۶]
«صاحب اين امر دو غيبت دارد: يكى از آن دو طول مى كشد چنان كه بعضى مى گويند: مرده است و بعضى مى گويند: كشته شده است و برخى مى گويند: رفته است؛ تا آن جا كه ديگر جز افراد اندكى معتقد به آن حضرت باقى نمى مانند و از جاى آن حضرت هيچ كس از دوست و غير دوست اطلاع نخواهد داشت، مگر كسى كه كارهاى آن حضرت را انجام مى دهد»
طبیعی است در چنین فضایی بازار شبهات، تردیدها و یأس پراکنی از ناحیه دشمنان بسیار داغ و رونق داشته باشد و به همین خاطر است که پیامبرصلی الله علیه و آله در خصوص پیروان آخر الزمانی حضرت حجت عج الله فرجه الشریف می فرماید:
«يَا عَلِيُّ أَعجبُ النَّاسِ إِيمَاناً وَ أَعْظَمُهُمْ يَقِيناً قَوْمٌ يَكُونُونَ فِي آخِرِ الزَّمَانِ لَمْ يَلْحَقُوا النَّبِيَّ وَ حُجِبَ عَنْهُمُ الْحُجَّةُ فَآمَنُوا بِسَوَادٍ عَلَى بَيَاضٍ»[۱۷]
«یا علی، همانا بزرگ ترین مردم از جهت یقین، گروهى هستند كه در آخر الزمان مى باشند. پیغمبرصلی الله علیه و آله را درك نكرده اند و حجت و امام ایشان نیز در غیبت است، ولی ایمان آورده اند به سیاهى كه در سفیدى است»
امام سجاد علیه السلام نیز فرموده است:
«إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ…أُولَئِكَ الْمُخْلَصُونَ حَقّاً»[۱۸]
«به درستی که مردمان زمان غیبت مهدی علیه السلام که امامتش را باور دارند و منتظر ظهور اویند، از مردمان همه زمان ها برترند، زیرا خدا چنان عقل ها و فهم ها و شناخت آنان را قوت بخشیده است که غیبت نزد آنان هم چون دیدن باشد … آنان به حق اخلاص ورزانند»
و شکیبایی این افراد در زمینه دین تا جایی است که پیامبر صلی الله علیه و آله می فرماید:
«سَيَأْتِي قَوْمٌ مِنْ بَعْدِكُمْ الرَّجُلُ مِنْهُمْ لَهُ أَجْرُ خَمْسِينَ مِنْكُمْ»
«گروهی بعد از شما می آید که پاداش یک نفر از آن ها به اندازه ی پنجاه نفر از شماست»
به حضرت عرض شد: ما در بدر و خیبر و حنین در رکاب شما جنگیدیم و قرآن در میان ما نازل گردید؟! ایشان فرمودند:
«إِنَّكُمْ إِنْ تُحَمَّلُوا مَا حُمِّلُوا لَمْ تَصْبِرُوا صَبْرَهُمْ»[۱۹]
«بر آن ها چیزی وارد می شود که اگر بر شما وارد می شد مانند آن ها تحمل نمی کردید»
و همین بوده است که آن حضرت صلی الله علیه و آله در حق منتظران حضرت حجت علیه السلام بفرماید:
«طُوبَى لِلصَّابِرِينَ فِي غَيْبَتِه»[۲۰]
«خوشا به حال کسانی که در غیبت او صبر می کنند»
سفارش به ایستادگی و صبر در زمان غیبت، با توصیه به عدم خروج انسان از مرز دین، مورد تأکید واقع گردیده است و این همه سفارش نیست مگر بدان خاطر که دشمنان برای درهم شکستن مقاومت مؤمنان، راه های مختلفی را طراحی و اجرا نموده و می کوشند تا ناهنجاری های اخلاقی، خانوادگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، در جامعه منتشر گردد.
محافظت از دین
از مهم ترین خطراتی که مؤمنین را در دوره ی آخرالزمان تهدید می نماید از دست دادن دین می باشد که باید نسبت به آن نهایت توجه و مراقبت را داشت. بر همین اساس اهل بیت عصمت و طهارت علیه السلام با بیانات مختلف نسبت بدان هشدار داده اند؛ نظیر این فراز دعایی که در اواخر کتاب مفاتیح الجنان از زبان معصوم علیه السلام نقل گردیده است:
«اللَّهُمَّ فَثَبِّتْنِي عَلَى دِينِكَ وَ اسْتَعْمِلْنِي بِطَاعَتِكَ وَ لَيِّنْ قَلْبِي لِوَلِيِّ أَمْرِكَ … اللَّهُمَّ وَ لا تَسْلُبْنَا الْيَقِينَ لِطُولِ الْأَمَدِ فِي غَيْبَتِهِ وَ انْقِطَاعِ خَبَرِهِ عَنَّا … فَقَوِّ قُلُوبَنَا عَلَى الْإِيمَانِ بِهِ»[۲۱]
«خدايا! پس مرا بر دينت ثابت بدار و تحت فرمانم بكار گير و دلم را براى ولىّ امرت نرم كن… خدايا! يقين را از ما مگير، به خاطر طول زمان غيبتش، و قطع شدن خبرش… پس دل هاى ما را بر ايمان به او نيرومند ساز»
و نیز در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده است که فرمودند:
«إِنَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ غَيْبَةً الْمُتَمَسِّكُ فِيهَا بِدِينِهِ كَالْخَارِطِ لِلْقَتَادِ ثُمَّ قَالَ هَكَذَا بِيَدِهِ»[۲۲]
«همانا برای صاحب این امر، غیبتی است. شخصی که دینش را در این دوران نگاه دارد مانند قطع کننده تیغ های تیز درخت قتاد با دستش می باشد»
سپس حضرت با دست مبارکش، سختی و دشواری جدا کردن تیغ های تیز را نشان داد.
شاید برای کسی این سئوال پیش بیاید: چرا دین داری و حفظ آن در ایام غیبت سخت و دشوار است؟!؛ که در پاسخ به این سئوال می توان به نکات زیر اشاره نمود:
الف: مردم در دوره غیبت به سختی مورد امتحان و آزمایش قرار می گیرند و همین امر باعث تزلزل بسیاری از انسان ها می گردد. مرحوم محدث کلینی در مجلد اول کتاب ارزشمند کافی، روایتی را در این خصوص از امام صادق علیه السلام نقل نموده است که آن حضرت می فرماید:
«لَا بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَنْ يُمَحَّصُوا وَ يُمَيَّزُوا وَ يُغَرْبَلُوا وَ يُسْتَخْرَجُ فِي الْغِرْبَالِ خَلْقٌ كَثِيرٌ»[۲۳]
« مردم ناگزیر از این هستند که مورد آزمايش واقع شده و از هم تمیيز داده شوند و غربال [الك] گردند و به زودی است كه از غربال، خلق زيادي خارج شوند»
در حدیثی دیگر، هنگامی که جابر جعفی از امام باقر علیه السلام در مورد وقت ظهور سئوال می کند، حضرت این گونه پاسخ می دهد:
«هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ لَا يَكُونُ فَرَجُنَا حَتَّى تُغَرْبَلُوا ثُمَ تُغَرْبَلُوا ثُمَ تُغَرْبَلُوا يَقُولُهَا ثَلَاثاً حَتَّى يَذْهَبَ الْكَدِرُ وَ يَبْقَى الصَّفْوُ»[۲۴]
«هيهات، هيهات، فرج و گشايش ما صورت نگيرد تا آن که همه شما غربال شويد، همه غربال شويد، همه غربال شويد – سه بار فرمودند – تا ناصافي ها بروند وخالص ها باقي بمانند»
ب: دلیل دیگر از دست رفتن دین، افزایش راه های گریز از دین و قرار گرفتن آن در حاشیه زندگی می باشد؛ به عنوان نمونه در دوره غیبت، دروغ گویی و دغل کاری به گونه ای گسترش می یابد که شک و ناباوری را در انسان زیاد می کند.
ج: تفسیرها و قرائات گوناگون از دین سبب میشود تا مردم نتوانند دین را از جایگاه و سرچشمه اصلی خود که «أهل ذکر» می باشد، دریافت نموده و همین موجب گمراهی بشر می گردد.
د: گسترش مفاسد اخلاقی و حاضر نبودن کسی برای وقت گذاشتن جهت حفظ دین و مواهب آن و جلوگیری از انحرافات به واسطه امر به معروف و نهی از منکر.
«رَأَيْتَ الشَّرَّ ظَاهِراً لَا يُنْهَى عَنْهُ وَ يُعْذَرُ أَصْحَابُهُ … وَ رَأَيْتَ الْفَاسِقَ يَكْذِبُ وَ لَا يُرَدُّ عَلَيْهِ كَذِبُهُ …. وَ رَأَيْتَ الْآمِرَ بِالْمَعْرُوفِ ذَلِيلًا وَ رَأَيْتَ الْفَاسِقَ فِيمَا لَا يُحِبُّ اللَّهُ قَوِيّاً مَحْمُوداً وَ رَأَيْتَ أَصْحَابَ الْآيَاتِ يُحْتَقَرُونَ وَ يُحْتَقَرُ مَنْ يُحِبُّهُمْ…فَكُنْ عَلَى حَذَرٍ وَ اطْلُبْ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ النَّجَاة»[۲۵]
«زمانی که دیدی فساد در همه جا آشکار شده است و کسی از آن جلوگیری نمی کند و مرتکبین آن ها خود را معذور می دانند … و دیدی که فاسق دروغ می گوید و دروغ را به رخش نمی کشند … و دیدی که امر به معروف ذلیل و خوار شده و دیدی که اهل فساد در آنچه خدا نمی پسندد نیرومند و پسندیده اند و دیدی که اهل اخبار و حدیث (علمای دین) بی مقدار شده اند ودوست داران آن ها از نظر افتاده اند… پس بر حذر باش و از خداوند طلب و درخواست نجات کن»
ه: حاکمیت نا اهلان بر جامعه و ستیزه جویی ایشان با دین مداران، که امام صادق علیه السلام خبر از وقوعش می دهد:
«وَ رَأَيْتَ أَهْلَ الْبَاطِلِ قَدِ اسْتَعْلَوْا عَلَى أَهْلِ الْحَقِّ»[۲۶]
«و هنگامى را ببینى که اهل باطل بر اهل حق پیشى گرفته اند»
و: چشم و هم چشمی در جهت باطل نیز از عوامل جدا شدن مردم از دین در آخر الزمان می باشد. امام صادق علیه السلام در این زمینه نیز می فرماید:
«وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ وَ يَقْتَدُونَ بِأَهْلِ الشُّرُورِ وَ رَأَيْتَ مَسْلَكَ الْخَيْرِ وَ طَرِيقَهُ خَالِياً لَا يَسْلُكُهُ أَحَد»[۲۷]
«زمانی را می بینی که مردم به یکدیگر می نگرند و از افراد شرور پیروی می نمایند و دیدی که راه خیر به کلی خالی است و کسی از آن نمی رود»
اجرای منشور مهدوی
به طور حتم راه موفقیت در برابر اغوائات و فریب هایی که در راستای تخریب دین مؤمنین به کار گرفته می شود و در بخش قبل مورد اشاره واقع گردید، تلاش مستمر جهت تقویت ایمان و ارتباط قوی با مجالس و محافل دینی و باور به راه اهل بیت علیه السلام و اخذ دین از اهل آن و پناه بردن به خداوند خواهد بود؛ و یقیناً در این مسیر، اجرایی کردن منشور جاوید مهدوی علیه السلام نقشی تعیین کننده خواهد داشت. به تعبیر دیگر اجرایی کردن مضامین دعای
«اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِيقَ الطَّاعَةِ وَ بُعْدَ الْمَعْصِيَةِ وَ صِدْقَ النِّيَّةِ وَ عِرْفَانَ الْحُرْمَةِ وَ أَكْرِمْنَا بِالهُدَى وَ الاسْتِقَامَه»[۲۸]
«خدايا، توفيق فرمانبرى، و دورى از نافرمانى، و درستى نهاد و شناخت واجبات را روزى ما بدار و ما را به هدايت و پايدارى گرامى دار»
در زندگی فردی و اجتماعی تأثیری عمیق در برطرف ساختن نگرانی ها و اضطراب ها و بیمه نمودن حیات فردی و اجتماعی مؤمنین خواهد داشت.
در این دعای شریف که مرحوم کفعمی آن را نقل نموده است، به بسیاری از آسیب های فردی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی از ناحیه مقدسه عج الله فرجه الشریف اشاره شده است و وظایف همگان را مشخص نموده است؛ از قبیل لزوم پاک بودن زبان از آلودگی ها و استواری و محکم بودن آن، پاک بودن شکم و چشم از حرام و نگاه به نامحرم، حیاء و عفاف زنان؛ همچنین در این دعا که از آن به منشور مهدوی تعبیر شده است نسبت به جوانان، قاضیان، عالمان، حاکمان و فقیران نیز سفارشاتی وجود دارد که باید مورد توجه دقیق قرار گیرد.
درخواست و تلاش جهت تشکیل دولت کریمه
از جمله وظائف مؤمنین و منتظر واقعی حضرت عج الله فرجه الشریف در عصر غیبت، دعا و تلاش جهت تشکیل دولت کریمه و ایجاد حکومتی است که امامان علیه السلام موّفق به تأسیس آن نگردیده اند.
مضامین بلند دعای افتتاح شاهدی روشن بر وجود چنین وظیفه و تکلیفی می باشد؛ زیرا در این دعا آمده است:
«اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَيْكَ فِي دَوْلَةٍ كَرِيمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِيهَا مِنَ الدُّعَاةِ إِلَى طَاعَتِكَ وَ الْقَادَةِ إِلَى سَبِيلِكَ وَ تَرْزُقُنَا بِهَا كَرَامَةَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَه»[۲۹]
«خدايا! به سوى تو مشتاقيم براى يافتن دولت كريمه اى كه اسلام و اهلش را به آن عزيز گردانى، و نفاق و اهلش را به وسيله آن خوار سازى، و ما را در آن دولت از دعوت كنندگان به سوى طاعتت، و رهبران به سوى راهت قرار دهى، و كرامت دنيا و آخرت را از بركت آن، روزي مان فرمايى»
همین جا تذکر این مطلب ضروری است که یاری کردن نائب حضرت حجت ارواحنا فداه و اطاعت از رهبری جامعه اسلامی در زمان غیبت از وظائف جدی منتظر محسوب می گردد و خود حکایت از میزان وفاداری به امام عصر عج الله فرجه الشریف خواهد بود.
تلاش جهت استحکام نظام اسلامی
بر اساس روایات و شواهد موجود، بدون شک پیروزی انقلاب اسلامی ایران زمینه ساز ظهور حضرت مهدی علیه السلام خواهد بود. از روایاتی که در این زمینه می توان بدان تمسک جست بیانی است که از پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است:
«يَخْرُجُ نَاسٌ مِنَ الْمَشْرِقِ فَيُوَطِّئُونَ لِلْمَهْدِيِّ يَعْنِي سُلْطَانَهُ»[۳۰]
«مردمی از مشرق خروج می کنند که زمینه را برای مهدی علیه السلام یعنی سلطنت او آماده می کنند»
در همین خصوص می توان به مطلب بسیار عجیب و قابل تأملی اشاره نمود که آقای عسگر اولادی رحمه الله نقل کرده اند. ایشان می گویند: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، خدمت امام خمینی رحمه الله رسیدم و عرض کردم: وظیفه ما چیست؟ امام فرمودند: به دوستان تان بگوئید: ما باید سه کار انجام دهیم: ۱- ریشه استبداد را در داخل قطع کنیم. ۲- ریشه استعمار و استبداد را در منطقه قطع کنیم. ۳- زمینه را برای ظهور مهدی علیه السلام آماده سازیم»
مطالب دیگری نیز از برخی بزرگان نقل گردیده است که نشان از عنایت حضرت حجت عج الله فرجه الشریف نسبت به انقلاب اسلامی دارد که در نوع خود قابل توجه می باشد:
حضرت آیت الله ری شهری در کتاب خاطره های آموزنده از شخصی به نام الحارس، از نیروهای استشهادی لبنان نقل می کند که با اتومبیل از بیروت خارج شدم؛ اما در بین راه شخصی را با لباس عربی دیدم که حدود شصت سال سن داشت، از او خوشم آمد، او را سوار کردم. در راه با روشن شدن ضبط صوت اتومبیل، صدای مردی را شنیدم که میگوید: «حتى ظهور المهدي إحفظ لنا الخميني» و در ادامه گفت: «إحفظ لنا المنتظری، خلیفۀ الخمینی» آن مرد عرب به من گفت: «نسبت به شعار اول، شما فکر می کنید که جمهوری اسلامی به دست امام خمینی تحویل حضرت مهدی می شود، ولی اشتباه می کنید. نسبت به شعار دوم، منتظری خلیفه خمینی نخواهد شد ولی انقلاب اسلامی مشکلی پیدا نمی کند و به جای امام خمینی سیدی خواهد آمد»[۳۱]
همچنین از قول آقای علی محمد بشارتی وزیر اسبق وزارت کشور، نقل گردیده است که من به جهت مسئولیت در اطلاعات سپاه، گاهی خدمت امام می رسیدم و گزارشاتی را خدمت امام تقدیم می کردم. یک روز که خدمت امام رحمۀالله علیه رسیدم تا طبق معمول گزارشم را ارائه نمایم، در لابلای مطالب، گزارشی از آقای شریعتمداری داشتم که در مشهد گفته بود: من بالاخره علیه آقای خمینی اعلام جنگ می کنم. گزارش ها را که تقدیم می کردم، امام (ره) در این مدت سرشان پایین بود و گوش می دادند، اما همین که گزارش مربوط به سخنان آقای شریعتمداری را خدمت ایشان خواندم، سرشان را بلند کرده و فرمودند: «این ها چه می گویند، پیروزی ما را خدا تأمین کرده، ما موفق می شویم؛ حکومت اسلامی را تشکیل می دهیم و پرچم را به صاحب پرچم می سپاریم». پرسیدم: خودتان؟! امام رحمه الله سکوت کردند و پاسخ ندادند[۳۲]
اکنون با توجه به موفقیت ایران اسلامی در پیشگامی قیام علیه استبداد و استعمار و زمینه سازی قیام جهانی مهدوی و فراهم شدن بستر برای بیداری اسلامی در دیگر کشورها، بی تردید نقش اساسی بر عهده جمهوری اسلامی قرار گرفته است و به همین خاطر است که مسئولان نظام اسلامی می باید برنامه های خود را به گونه ای هدفمند تدوین، تنظیم و به اجرا در آورند.
استعانت از ساحت مقدس امام زمان علیه السلام
استعانت و استغاثه در گرفتاری ها، سختی ها، مشکلات، بلاها، امراض، سرازیر شدن شبهات و بروز فتنه ها از وظایف خاص مؤمنین در عصر غیبت است؛ زیرا حضرت حجت ارواحنا له الفدا سلطان عصرند و امان را باید از ایشان طلبید. به همین جهت و برای آن که مؤمنین مشمول لطف و عنایت حضرت قرار گیرند در برخی از دستورات دینی خواندن دو رکعت نماز استغاثه و نیز خواندن حضرت، با لقب «ابا صالح» مورد سفارش واقع گردیده است. هم چنین دعای استغاثه که قبل از مناجات خمسه عشر در کتاب شریف مفاتیح الجنان، آمده است در این زمینه راه گشا می باشد.
دعا جهت تعجیل فرج
تقاضا و درخواست جهت تعجیل در قیام و ظهور امام زمان (عج الله فرجه الشریف) از دیگر وظایف مؤمنین در این دوره می باشد. در روایات آمده است: وقتی عذاب بر بنی اسرائیل طولانی و سخت گردید؛ چهل شبانه روز ضجه و ناله کرده و اشک ریختند تا این که خداوند، موسی و هارون را برای خلاصی ایشان فرستاد و آنان را از چنگال فرعون نجات بخشید و این در حالی بود که می باید ۱۷۰ سال دیگر سختی و ظلم فرعون را تحمل می کردند؛ اما همین انابه و زاری و درخواست، فرج و گشایش را برای آن ها رقم زد و به ایشان تخفیف داده شد. در روایتی امام صادق علیه السلام پس از ذکر این مطلب می فرماید:
«هَكَذَا أَنْتُمْ لَوْ فَعَلْتُمْ لَفَرَّجَ اللَّهُ عَنَّا فَأَمَّا إِذَا لَمْ تَكُونُوا فَإِنَّ الْأَمْرَ يَنْتَهِي إِلَى مُنْتَهَاهُ»[۳۳]
«اگر شما هم ضجه و ناله و اشک ریختن و تضرع را به درگاه خدا داشته باشید، خداوند به شما هم تخفیف خواهد داد.»
این کلام حضرت صادق علیه السلام نشان دهنده آن است که می توان با دعا، درخواست، انابه صادقانه و از روی اضطرار به درگاه حضرت حق – جل جلاله – دوران غیبت را کوتاه ساخت. البته باید دانست لقلقه زبان و خواندن بدون انگیزه دعای فرج و ندبه و زیارت آل یس دردی را دوا نخواهد ساخت؛ و درخواست واقعی جهت برطرف شدن مشکلات بشریت است که به اجابت نزدیک می باشد نه این که خدای ناکرده ظهور حضرت را برای مشکلات شخصی خود و رسیدن به آب و نانی طلب نماییم.
حضرت حجت علیه السلام نیز در توقیع شریفی که به وسیله آخرین نایب شان – محمد بن عثمان – به اطلاع مردم رسانده اند، سفارش می نمایند:
«أَكْثِرُوا الدُّعَاءَ بِتَعجيلِ الْفَرَجِ فَإِنَ ذَلِكَ فَرَجُكُم»[۳۴]
«و برای تعجیل در فرج بسیار دعا کنید که آن، فرج شماست»
بر این اساس این وظیفه بر دوش هر یک از مؤمنین است که به درگاه خداوند عرضه بدارد:
«اللّهُمَّ إنّا نَشْکو إلَیْک فَقْدَ نَبِیِّنا صَلَواتُک عَلَیْهِ وَآلِهِ، وَغَیْبَةَ وَلِیِّنا، وَکثْرَةَ عَدُوِّنا، وَقِلَّةَ عَدَدِنا، وَشِدّةَ الْفِتَنِ بِنا، وَتَظاهُرَ الزَّمانِ عَلَیْنا»[۳۵]
«بارالها ما به درگاه تو شكايت مى كنيم از فقدان پيغمبرت(كه درودت بر او باد) و از غيبت مولاي مان امام زمان و از بسيارى دشمن و كمى تعداد ما و فتنه هاى سخت بر ما و غلبه محيط روزگار»
برپایی جشن نیمه شعبان
منتظرین حضرت حجت علیه السلام هر ساله با ابراز ارادت به ساحت مقدس حضرت ولی عصر عج الله فرجه الشریف خود را برای ظهور مهیا می کنند و عشق به مولا را در برگزاری این جشن ها به نمایش می گذارند و این گونه مراسم را مصداق بارز تعظیم شعائر الهی می دانند.
«وَ مَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ»[۳۶]
«و هر كس شعاير خدا را بزرگ دارد، در حقيقت آن [حاكى] از پاكى دل هاست»
و نیز مصداق حب الله و مودّت ذوالقربی؛
همان گونه که خداوند می فرماید:
«لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى»[۳۷]
«به ازاى آن [رسالت]، پاداشى از شما خواستار نيستم، مگر دوستى درباره خويشاوندان»
از مرحوم جلال آل احمد، جمله ای درباره ی کیفیت مراسم جشن نیمه شعبان نقل شده است که نشان از عشق دیرباز ایرانیان به ساحت حجۀ بن الحسن المهدی عج الله فرجه الشریف دارد، او می گوید: «مردم ایران چنان جشن های نیمه شعبان را برگزار می کنند که نزدیک است نوروز از حسد دق کند».
انتظار فرج
در مبحث مهدویت، مسئله انتظار فرج، دارای موقعیتی خاص و ممتاز می باشد و همین اهمیت باعث گردیده است پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام با تلاش و جدیت نسبت به آن فرهنگ سازی نموده و به سئوالات فراوانی که پیرامون آن مطرح بوده، پاسخ دهند و جامعه اسلامی را برای تحمل غیبتی طولانی آماده نمایند و دوران غیبت را به مسلمانان بشناسانند. اهمیت این موضوع در معارف دینی از چنان مرتبه و جایگاهی برخوردار می باشد که انتظار فرج را از زمره بهترین و محبوب ترین کارها در پیشگاه خداوند قرار داده است.
بر این اساس و به جهت گستردگی و وسعت مفهوم انتظار فرج به دنبال آن هستیم تا این وظیفه ی خطیر را مورد بررسی قرار داده و با استفاده از متون دین اسلام، مطالبی تقدیم نماییم:
-
انتظار فرج و مفهوم آن
انتظار فرج به معنای داشتن امید، جهت شکل گیری فرج نهایی است؛ یعنی انسان نباید کار را تمام شده بداند و جولان باطل و وجود ظلم ها و ستم ها، او را مأیوس سازد، زیرا برای مؤمن، هیچ گاه بن بستی وجود ندارد و این گونه نیست که درب ها بر روی او بسته گردد؛ بلکه در هجوم طوفان سهمگین یأس و بلاست که فرج و گشایش شکل می گیرد. امیر الؤمنین علیه السلام در این رابطه می فرماید:
«عِنْدَ تَنَاهِي الشِّدَّةِ تَكُونُ الْفَرْجَةُ وَ عِنْدَ تَضَايُقِ حَلَقِ الْبَلَاءِ يَكُونُ الرَّخَاءُ»[۳۸]
«چون سختى به نهايت رسد، گشايش در رسد، و چون حلقه هاى بلا سخت به هم آيد، آسايش در آيد»
-
انتظار از مقوله کار و عمل
نکته ای که در بحث حاضر قابل توجه و تأمل می باشد این است که در احادیث و روایات ما از انتظار فرج به عنوان عمل یاد شده است؛ نظیرحدیث شریف نبوی که می فرماید:
«أَفْضَلُ أَعْمَالِ أُمَّتِي انْتِظَارُ الْفَرَج»[۳۹]
«برترین اعمال امت من، انتظار فرج است. »
تعابیر این گونه ای در مورد انتظار فرج، نشان از این دارد که ما تنها با یک آرمان و خواسته روبرو نیستیم و این طور نیست که هر فردی با داشتن آرزوی فرج و انتظار ظهور حضرت مهدی علیه السلام به وظیفه ی خویش عمل کرده باشد بلکه انتظار فرج از سنخ عمل است و هنگامی که از سنخ عمل و کار گردید، معنای انتظار سازنده این خواهد بود که امروزِ انسان می باید بهتر از دیروزش باشد و اگر این شخص نسبت به برنامه های امام زمان علیه السلام دلشاد است، باید برای به اجرا در آمدن آن ها اقدام نماید و گام مثبتی را بردارد؛ یعنی اگر می تواند در وضع زندگی شخصی، خانوادگی و جامعه اش تحولی ایجاد کند و گامی در این راه بردارد، ادعایش مبنی بر انتظار امام عصرعج الله فرجه الشریف، صحیح و درست خواهد بود. منتظر حقیقی فرج، به مانند شخصی است که در تنگنای مالی و اقتصادی قرار گرفته و برای به دست آوردن لقمهی غذا به هر کوچه و برزن سر می کشد و به هر دری متوسل می شود تا خود را از این تنگنا نجات دهد؛ او جدیتی اینگونه دارد و برای تحقق وضعیّت بهتر و زیباتر تلاش میکند و همواره در فکر اصلاح جامعه خواهد بود و در برابر مسائل مختلف جامعه بی تفاوت نیست و هر کاری که برای اصلاح جامعه مؤثر بداند انجام می دهد.
باور داشته باشد که انتظار حقیقی در یاری حجت خداوند بر روی زمین خلاصه می گردد و در عصر حاضر حجت خدا بر روی زمین، حضرت ولی عصر عج الله فرجه الشریف می باشد؛ البته این را باید در نظر داشت همان طور که امیرالمؤمنین علیه السلام به اصحاب و یاران خویش بیان فرمودند:
«شما قادر نیستید مثل من باشید اما «مرا کمک دهید و با من همراهی کنید، در پیشه کردن پرهیزکاری، ورع، در اجتهاد و تلاش و سختکوشی، در عفت و پاکدامنی و در سداد و راستی» [۴۰]
مهدی یاوری، یعنی مقاومت، مقاومت و مقاومت.
-
دو باور غلط
در رابطه با انتظار فرج دو بینش انحرافی وجود دارد که مسلماً هیچ کدام از اعتقادات شیعه شمرده نمی شود چون با نظرات پیشوایان دینی مخالفت و مباینت کامل دارد. این دو عقیده عبارتند از:
الف: این که در عصر غیبت هیچ وظیفه ای بر دوش ما نیست؛ بلکه باید دست روی دست بگذاریم تا خود حضرت علیه السلام برای اصلاح جامعه قیام کند. این بینش دقیقاً، منطقی است که بنی اسرائیل داشتند و می گفتند: ما می نشینیم تا موسی و خدایش بجنگند و هرگاه شهر آزاد گردید وارد شهر می گردیم.
ب: بینش و باور غلط دیگری که در زمینه انتظار فرج وجود دارد و می توان آن را خطرناک تر از عقیده اول نیز دانست این است که برخی می گویند: ما نه تنها وظیفه ی اصلاح گری نداریم، بلکه باید به فساد و ظلم دامن بزنیم تا ظلم و فساد عالم گیر شود، زیرا تا این اتفاق نیفتد ظهوری محقق نخواهد شد. بی تردید این قسم از انتظار نیز با منطق دینی و تفکر شیعی سازگاری ندارد، بلکه از روایات انتظار فرج همان طور که گفته شد لزوم نوعی تهیّأ و آمادگی، استنباط می شود.
[۱]. كمال الدين و تمام النعمة، ج۲، ص۴۰۹
[۲]. مفاتیح الجنان، زیارت جامعه ی کبیره
[۳]. کافی، ج۲، ص۱۴۹
[۴]. کافی، ج۳، ص۶۱
[۵]. کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۳۲۳
[۶]. بحار الأنوار، ج۲، ص ۹۸
[۷]. الغيبة للنعماني، ص۶۱
[۸]. مفاتیح الجنان، دعای عدیله
[۹]. الأمالي (للطوسي)، ص۷۳۶
[۱۰]. كافي، ج۲، ص۳۴۲
[۱۱]. كمال الدين و تمام النعمة، ج۱، ص۲۸۸
[۱۲]. كمال الدين و تمام النعمة، ج۱، ص۲۸۷
[۱۳]. زیارت عاشورا
[۱۴]. بحار الأنوار، ج۵۲، ص۱۴۰
[۱۶]. الغيبة للنعماني، ص۱۷۲
[۱۷]. بحار الأنوار، ج۵۲، ص۱۲۵
[۱۸]. كمال الدين و تمام النعمة، ج۱، ص۳۲۰
[۱۹]. الخرائج و الجرائح، جلد۳، ص۱۱۴۹
[۲۰]. بحار الأنوار، ج۳۶، ص۳۰۶
[۲۱]. مفاتیح الجنان، دعای زمان غیبت
[۲۲]. الوافي، ج۲، ص۴۰۵
[۲۳]. الکافی، ج۱، ص ۳۷۰
[۲۴]. الغيبة (للطوسي)، ص: ۳۳۹
[۲۵]. بحار الانوار، ج۵۲، ص۲۵۶
[۲۶]. الكافي، ج۱۵، ص ۱۰۹
[۲۷]. بحار الانوار، ج۵۲، ص۲۵۹
[۲۸]. المصباح(کفعمی)، ص۲۸۰
[۲۹]. مفاتیح الجنان، دعای افتتاح
[۳۰]. بحار الانوار، ج۵۱، ص۸۷
[۳۱]. خاطره های آموزنده، ص۱۰۷
[۳۲]. خاطره های آموزنده، ص۱۰۶
[۳۳]. بحار الأنوار، ج۴، ص۱۱۸
[۳۴]. الوافي، ج۲، ص۴۲۵
[۳۵]. مفاتیح الجنان، دعای افتتاح
[۳۶]. حج/۳۲
[۳۷]. شوری/۲۳
[۳۸]. شرح نهج البلاغة لابن أبي الحديد، ج۱۹، ص۲۶۷
[۳۹]. كمال الدين و تمام النعمة، ج۱، ص۶۴۴
[۴۰]. مكاتيب الأئمة عليهم السلام، ج۱، ص۱۰۴
دیدگاه خود را ثبت کنید
Want to join the discussion?Feel free to contribute!