برترین خواسته ها در دعای مکارم الاخلاق/مقدمه

«و كيست‏ خوشگفتارتر از آن كس كه به سوى خدا دعوت نمايد و كار نيك كند و گويد من [در برابر خدا] از تسليم ‏شدگانم»…

**********************************************************************

پدیدآورنده: سید علی شاهچراغی

دسته بندی: خطبه­

«خداوند، آفریننده بهترین ­ها»

در بینش الهی همه چیز مخلوق خداوند است:

«اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ»[۱]

«خدا آفريدگار هر چيزى است و اوست كه بر هر چيز نگهبان است»

و آفرینش خالق هستی از نیکویی جدایی ­پذیر نمی ­باشد:

«الَّذِي أَحْسَنَ كُلَّ شَيْءٍ خَلَقَهُ وَ بَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِينٍ»[۲]

«همان كسى كه هر چيزى را كه آفريده است نيكو آفريده و آفرينش انسان را از گل آغاز كرد»

بر این اساس هر کاری که خداوند انجام داده است به شایسته ­ترین نحو می­ باشد و بهتر از آن ممکن نخواهد بود؛ یعنی نظام هستی نظام احسن است و در آن هیچ نقص و کمبودی وجود ندارد:

«الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا مَّا تَرَى فِي خَلْقِ الرَّحْمَنِ مِن تَفَاوُتٍ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَرَى مِن فُطُورٍ»[۳]

«همان كه هفت آسمان را طبقه طبقه بيافريد؛ در آفرينش آن [خداى] بخشايشگر هيچ گونه اختلاف [و تفاوتى] نمى‏ بينى؛ باز بنگر آيا خلل [و نقصانى] مى‏ بينى»

خداوند همچنین در آیاتی دیگر از قرآن کریم، رعایت این امور را در خلقت انسان – با تأکید ویژه – یاد­آور می شود و خود را «أحسن الخالقین» می نامد:

«ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ»[۴]

«آنگاه نطفه را به صورت علقه درآورديم پس آن علقه را [به صورت] مضغه گردانيديم و آنگاه مضغه را استخوان­ هايى ساختيم؛ بعد استخوان ­ها را با گوشتى پوشانيديم؛ آن ­گاه [جنين را در] آفرينشى ديگر پديد آورديم؛ آفرين باد بر خدا كه بهترين آفرينندگان است»

«لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ»[۵]

«براستى انسان را در نيكوترين اعتدال آفريديم»

چون انسان گل سرسبد همه موجودات است و آفرینش تمام هستی به خاطر او می باشد.

خداوند متعال در نظام تشریع نیز هم ­چون نظام تکوین که سراسر زیبایی است، کتابی را به زیباترین سخن برای هدایت بشر فرستاده است:

«اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُّتَشَابِهًا مَّثَانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ وَمَن يُضْلِلْ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ»[۶]

«خدا زيباترين سخن را [به صورت] كتابى متشابه متضمن وعد و وعيد نازل كرده است آنان كه از پروردگارشان مى ‏هراسند پوست بدنشان از آن به لرزه مى ‏افتد؛ سپس پوستشان و دلشان به ياد خدا نرم مى‏ گردد؛ اين است هدايت‏ خدا، هر كه را بخواهد به آن راه نمايد و هر كه را خدا گمراه كند او را راهبرى نيست»

و نیز پیامبران، به عنوان بهترین دعوت­ کنندگان به توحید و کار نیک، با گفتار زیبا فرستاده شدند:

«وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِّمَّن دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ»[۷]

«و كيست‏ خوشگفتارتر از آن كس كه به سوى خدا دعوت نمايد و كار نيك كند و گويد من [در برابر خدا] از تسليم ‏شدگانم»

انجام کارها ورعایت اصل زیبایی

آفرینش این­گونه­ ای نظام تکوین و تشریع، زمینه را فراهم نموده است تا از بشر نیز خواسته شود در کارهایش زیبایی را در نظر داشته باشد:

خداوند در خصوص گفتگو با مخالفان می ­فرماید:

«ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ»[۸]

«با حكمت و اندرز نيكو به راه پروردگارت دعوت كن و با آنان به [شيوه ‏اى] كه نيكوتر است مجادله نماى در حقيقت پروردگار تو به [حال] كسى كه از راه او منحرف شده داناتر و او به [حال] راه‏ يافتگان [نيز] داناتر است»

و نسبت به پذیرش سخن دیگران:

«الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِكَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ»[۹]

«به سخن گوش فرا مى ‏دهند و بهترين آن را پيروى مى‏ كنند اينانند كه خدايشان راه نموده و اينانند همان خردمندان»

همچنین در برخورد با کسانی که بدی می ­کنند، توصیه می ­کند:

«ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَصِفُونَ»[۱۰]

«بدى را به شيوه ‏اى نيكو دفع كن ما به آنچه وصف مى ‏كنند داناتريم»

 و در مورد فعالیت­ های اقتصادی و حد و مرزهای آن:

«وَلاَ تَقْرَبُواْ مَالَ الْيَتِيمِ إِلاَّ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ وَأَوْفُواْ بِالْعَهْدِ إِنَّ الْعَهْدَ كَانَ مَسْؤُولًا»[۱۱]

«و به مال يتيم جز به بهترين وجه نزديك مشويد تا به رشد برسد و به پيمان [خود] وفا كنيد زيرا كه از پيمان پرسش خواهد شد.»

حال اگر کسی بپرسد در شرائطی که هستی این ­گونه آفریده شده است و توجه به زیبایی نیز مورد سفارش واقع گردیده است، چرا شاهد گرفتاری­ ها، ناگواری­ ها، نواقص و زشتی ­ها هستیم؟ می­ توان گفت: در چرخش زمین به دور خورشید همواره قسمتی از زمین که روی به خورشید دارد روشن است و طرف دیگر در تاریکی به سر می ­برد؛ یعنی روشنی زمین از خورشید و تاریکی ­اش به خاطر دور ماندن از منبع جوشش نور است. در مورد انسان نیز هر جا کمالی متصور می­ باشد از خداست و نقائص و زشتی ­ها از خود اوست و محرومیّتش از خیرات، به کردار و عملکرد خود او باز می گردد که باید برای رفع آن به دریای بیکران رحمت الهی بپیوندد.

اینک و پس از ذکر نکاتی پیرامون خلقت برترین خالق و زیبایی خلقت آفریدگار هستی، به عنوان مقدمه­، نوشتار حاضر را پیرامون چهار خواسته­ ی زینت عابدان و ساجدان، حضرت امام علی بن الحسین علیهما السلام در دعای بیستم صحیفه سجادیه –  دعای طلب مکارم اخلاق و کارهای پسندیده –  با عنوان «برترین خواسته ها در دعای مکارم الاخلاق» آغاز می ­کنیم به امید این­ که بهره مند از لطف و کرم آن امام همام باشیم.

[۱]. زمر/۶۲

[۲].  سجده/۷

[۳].  ملک/۳

[۴]. مومنون/۱۴

[۵].  تین/۴

[۶]. زمر/۲۳

[۷]. فصلت/۳۳

[۸]. نحل/۱۲۵

[۹]. زمر/۱۸

[۱۰]. مومنون/۹۶

[۱۱]. اسراء/۳۴