کرامت/ سفارش به تکریم چند گروه
از خصائص و ویژگی های پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه و آله رفتار محبّت آمیز با قشر محروم جامعه بود که به عزّت و بزرگی آنان می افزود. حدیث زیبایی که در این زمینه از آن بزرگوار نقل شده است، نیز نشان دهنده احترام ویژه و جایگاه خاص مستضعفان در پیشگاه حضرت می باشد…
**************************************************************************
پدید آورنده: سید علی شاهچراغی
دسته بندی: خطبه
«کرامت/ سفارش به تکریم چند گروه»
در این بخش و پس از بیان مطالبی پیرامون جایگاه ممتاز کرامت در فرهنگ دینی، به گروه هایی اشاره می نماییم که تکریم و محبت به آنان مورد سفارش واقع گردیده است:
-
تکریم اهل بیت علیهم السلام
علاوه بر قرآن که درباره ی احترام و محبت اهل بیت عصمت و طهارت تأکید نموده است، رسول مکرم اسلام نیز در بیانات متعدد و مکرر نسبت به تکریم عترت خویش سفارش نموده اند، که روایت ذیل از این قسم می باشد:
«أَيُّهَا النَّاسُ عَظِّمُوا أَهْلَ بَيْتِي فِي حَيَاتِي وَ مِنْ بَعْدِي وَ أَكْرِمُوهُمْ و َفَضِّلُوهُم»[۱]
«اهل بيت مرا در حياتم و پس از من بزرگ و گرامى بداريد و آنان را [بر ديگران] برترى دهيد»
و در بیاناتی نیز مقصود و منظور از اهل بیت را بیان فرمودند، تا کسی راه را گم نکرده و یا ادعای باطلی نداشته باشد؛ روایاتی که بر اساس نقل در کتب شیعه و اهل سنّت حکایت از این دارد که اهل بیت نبی مکرم اسلام صلوات الله علیه و آله، امیر المؤمنین، فاطمه زهرا و حسنین علیهم السلام می باشند و فرد دیگری در این افتخار داخل نیست.
آن حضرت صلوات الله علیه و آله روزی در مدینه، انصار را به مسجد دعوت کرده و فرمودند: ای انصار، آیا می خواهید شما را به چیزی راهنمایی کنم که بعد از من گمراه نشوید؟ اصحاب عرض کردند: بله؛ یا رسول الله. حضرت فرمودند:
«هَذَا عَلِيٌ فَأَحِبُّوهُ بِحُبِّي وَ أَكْرِمُوهُ بِكَرَامَتِي فَإِنَّ جَبْرَئِيلَ ع أَمَرَنِي بِالَّذِي قُلْتُ لَكُمْ عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ عَلَا»[۲]
«این علی است، او را به محبّت من دوست بدارید و به کرامت من اکرام کنید؛ همانا جبرئیل من را امر کرد که این را از جانب خداوند عزیز و اعلی به شما بگویم»
و نیز در بیانی دیگر می فرمایند:
«ما تَقَدَّمَ عَلَى اللّهِ أَمَّةٌ يَومَ القِيامَةِ أكرَمُ عَلَيهِ مِن امَّتي، ولا أهلُ بَيتٍ أكرَمُ عَلَيهِ مِن أهلِ بَيتي، ألا فَاتَّقُوا اللّهَ فيهِم»[۳]
«در روز قیامت هیچ امّتی به پیشگاه خداوند وارد نشود که نزد او گرامی تر از امّت من باشد و نه هیچ خانواده ای که نزد او گرامی تر از خانواده من باشد. هان! پس درباره ایشان از خداوند بترسید»
-
تکریم سادات
گرامی داشتن و تکریم سادات که از نسل فاطمه ی زهرا می باشند و از این طریق به پیامبر صلوات الله علیه و آله متصل می گردند، نیز بسیار مورد سفارش و تأکید قرار گرفته است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در این خصوص فرموده اند:
«أَحِبُّوا أَوْلَادِي الصَّالِحُونَ لِلَّهِ وَ الطَّالِحُونَ لِي»[۴]
«فرزندان مرا دوست بدارید؛ خوبان ایشان را به خاطر خدا و بدهای آنان را به خاطر من»
و در بیانی دیگر نسبت به ایشان این چنین سفارش می نمایند:
«أَرْبَعَةٌ أَنَا لَهُمْ شَفِيعٌ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لَوْ أَتَوْا بِذُنُوبِ أَهْلِ الْأَرْضِ الْمُكْرِمُ لِذُرِّيَّتِي وَ الْقَاضِي لَهُمْ حَوَائِجَهُمْ وَ السَّاعِي لَهُمْ فِي أُمُورِهِمْ عِنْدَ مَا اضْطُرُّوا إِلَيْهِ وَ الْمُحِبُّ لَهُمْ بِقَلْبِهِ وَ لِسَانِهِ»[۵]
«چهار نفرند که روز قیامت من شفیع آن ها خواهم بود – حتی اگر با همه گناهان اهل دنیا آمده باشند – کسی که بعد از من، فرزندانم را گرامی و محترم بدارد، کسی که نیازهای آنان را بر‌آورده سازد. کسی که وقتی آنان به او محتاج شدند، در رفع گرفتاری هایشان بکوشد، و کسی که با دل و زبان خویش آنان را دوست بدارد»
-
تکریم عالمان دین
ادله‌ی فراوانی در مدح و ستایش عالمان دین وجود دارد که دلالت بر مقام و منزلت ایشان می نماید؛ از جمله ی این دلایل، سخنان رسول اکرم صلی الله علیه و آله در خصوص تکریم، تعظیم و احترام نسبت به صاحبان علم است که به چند مورد اشاره می گردد:
«النَّظَرَ إِلَى وَجْهِ الْعَالِمِ عِبَادَة»[۶]
«نگریستن به چهره عالم عبادت است»
و نیز این سخن معروف:
«الفقهاء أمناء الرّسل»[۷]
«فقهاء امین و مورد اعتماد پیامبرانند»
تا جایی که عالمان را وارثان پیامبران معرفی می کنند:
«إِنَّ الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِيَاءِ»[۸]
«همان عالمان وارثان پیامبرانند»
و این بیان ارزشمند که موجب مباهات هر مسلمان می باشد:
«اغْدُ عَالِماً أَوْ مُتَعَلِّماً أَوْ مُسْتَمِعاً أَوْ مُحِبّاً لَهُمْ وَ لَا تَكُنِ الْخَامِسَ فَتَهْلِكَ»[۹]
«هر بامداد یا دانشمند یا دانش‌آموز یا گوش دهنده یا دوست ایشان باش، و پنجمین مباش كه هلاك و تباه می گردى»
آن‌حضرت صلی الله علیه و آله می فرمایند:
«مَنْ أكرَمَ عالِماً فَقَد أكرَمَني وَ مَن أكرَمَني فَقَد أكرَمَ اللهَ و مَنْ أكرَمَ الله فَمَصيرُهُ الي الجَنَّةِ.»[۱۰]
«هركس عالمي را گرامي بدارد، مرا گرامي داشته و هركس مرا گرامي بدارد و اكرام كند، خدا را گرامي داشته و اكرام نموده، و هركس خدا را اكرام كند، به سوي بهشت روانه خواهد شد»
امیرالمؤمنین علیه السلام نیز در بیان جایگاه ممتاز عالمان و دانشمندان می فرماید:
«إِذَا رَأَيْتَ عَالِماً فَكُنْ لَهُ خَادِما»[۱۱]
«هرگاه دانشمندى دیدى، خدمت گزارش باش»
چرا که:
«مَنْ وَقَّرَ عَالِمًا فَقَدْ وَقَّرَ رَبَّهُ»[۱۲]
«هر‌کس دانشمندی را گرامی بدارد، بی گمان پروردگارش را گرامی داشته است»
و نیز امام صادق علیه السلام در بیان فائده ی تکریم عالم دین می فرماید:
«مَنْ أَكْرَمَ فَقِيهاً مُسْلِماً لَقِيَ اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هُوَ عَنْهُ رَاض»[۱۳]
«هر‌کس دانشمند دین شناسی را گرامی بدارد، روز قیامت در حالی خدا را ملاقات می کند که از او راضی است»
-
تکریم والدین
از آن جا که در خلال مبحث تجلی احسان، مطالبی در این زمینه مطرح گردیده است در این جا تنها به ذکر این آیه ی شریفه در زمینه اکرام پدر و مادر اکتفا می گردد که حکایت از ضرورت اکرام قولی و فعلی در حق ایشان دارد:
«فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً کَريماً»[۱۴]
«به آن ها [حتى] اُف مگو و به آنان پرخاش مكن و با آن ها سخنى شايسته بگوى»
-
تکریم فقرا و مستمندان
از خصائص و ویژگی های پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه و آله رفتار محبّت آمیز با قشر محروم جامعه بود که به عزّت و بزرگی آنان می افزود. حدیث زیبایی که در این زمینه از آن بزرگوار نقل شده است، نیز نشان دهنده احترام ویژه و جایگاه خاص مستضعفان در پیشگاه حضرت می باشد:
«طُوبَى لِلْمَسَاكِينِ بِالصَّبْرِ وَ هُمُ الَّذِينَ يَرَوْنَ مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ»[۱۵]
«خوشا به حال فقرای صبر پیشه، کسانی که ملکوت آسمان ها و زمین را می بینند»
در مقام عمل نیز، آن هنگام که به شهر مدینه وارد شدند در خانه ابو ایّوب انصاری ساکن گردیدند که از محرومین و طبقات پایین جامعه مدینه بود و به سعد ابی وقاص که پس از تقسیم غنائم غزوه بدر، با حالت اعتراض به پیامبر صلی الله علیه و آله می گوید: آیا غنیمت ما و افراد ناتوان به یک اندازه است؟! فرمودند:
«هَلْ تُنْصَرُونَ إِلا بِضُعَفَائِكُم»[۱۶]
«آیا شما جز به واسطه مستضعفان یاری شده اید؟»
سیره و روشی را که امیر المؤمنین علیه السلام نیز دنبال می نماید؛ چنان چه در نامه خویش به مالک اشتر درباره طبقات آسیب پذیر جامعه، می نویسد:
«ثُمَّ اللهَ اللـهَ فِی الطَّبَقَةِ السُّفْلیَ مِنَ الَّذینَ لا حیلَةَ لَهْمُ مِنَ المَساکینِ وَ المُحْتاجینَ وَ اَهْلِ البُؤسی وَ الذَّمنی»[۱۷]
«خدا را، خدا را، درباره گروه زیردستان درمانده و تهی دست و گرفتار رنج و زحمت و ناتوانی»
در روایات نیز نقل شده است که روزی از محلی عبور می کردند که پیرمرد نابینایی را در حال کمک خواستن از مردم مشاهده کردند. حضرت سؤال کردند: این شخص کیست؟ برخی گفتند: مردی نصرانی است. فرمود: «اسْتَعْمَلْتُمُوهُ حَتَّى إِذَا كَبِرَ وَ عَجَزَ مَنَعْتُمُوهُ أَنْفِقُوا عَلَيْهِ مِنْ بَيْتِ الْمَالِ»
«آن روز که قوی و توانا بود، از وجود او استفاده کردید و امروز که پیر و ناتوان شده، رهایش ساختید، باید از بیت المال مسلمین او را اداره کنید»[۱۸]
این گونه قضایا حکایت از آن دارد که بالاترین مراتب اکرام حاکمان نسبت به افراد آسیب پذیر، می تواند در اجرای عدالت خلاصه گردد تا در سایه ی آن، حق ایشان استیفاء گردد.
-
تکریم سالمندان
گروهی که تکریم و یاری ایشان، آسایش و راحتی قیامت را در پی دارد، آن گونه که نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله به آن رهنمون گردیده اند:
«مَنْ وَقَّرَ ذَا شَيْبَةٍ فِي الْإِسْلَامِ آمَنَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ فَزَعِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ»[۱۹]
«کسی که پیرمرد محاسن سفیدی را به جهت بزرگی سن و ریش‌سفیدی اش مورد اکرام و احترام قرار دهد، خداوند متعال او را از هول ناراحتی عذاب جهنم در امان خود قرار می دهد»
امام سجاد علیه السلام نیز در این زمینه، در رساله ی حقوق می فرماید:
«اما حق بزرگ تر بر تو آن است که او را به خاطر سنّش احترام نمائی و چنانچه فضل و سابقه در اسلام دارد، مورد تکریم و تجلیلش قرار دهی و او را بر خود مقدم داری و اگر با تو به منازعه پرداخت، با او مقابله نکنی و اگر در راهی همراه بودید، از او سبقت نگیری و پیش روی او حرکت نکنی و چنانچه به مطلبی جاهل بود، جهلش را به رخش نکشی و اگر تو را جاهل خواند، تحمّل نموده به خاطر اسلام و سنّش گذشت کنی؛ زیرا حق سنّ به اندازه ی حق سابقه در اسلام است»[۲۰]
از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده است:
«إنَّ مِن إجْلالِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ إجْلالَ الشَّیخِ الکَبِیرِ»[۲۱]
«احترام به سالمندان، نوعی احترام به خداوند متعال است»
-
تکریم کودکان
پیامبر صلوات الله علیه و آله همواره نسبت به تکریم کودکان و حفظ شخصیت ایشان، تأکید و سفارش می نمودند:
«أکرِمُوا أولادَکمْ وَ أحْسِنُوا آدابَهُمْ یغْفَرْ لَکمْ»[۲۲]
«فرزندان خود را احترام کنید و آداب شان را نیکو گردانید که مورد رحمت و بخشش قرار خواهید گرفت»
و نیز فرمودند:
«خَمسٌ لا أَدَعُهُنَّ حَتَّى المَماتِ … و َالتَّسليمُ عَلَى الصِّبيانِ لِتَكونَ سُنَّةً مِن بَعدى»[۲۳]
«پنج چيز است كه تا زنده ام رهايشان نمى كنم … سلام كردن به كودكان تا این که بعد از من سنّت گردد»
محبت و احترامی که در انتخاب نام زیبا ، تربیت صحیح و آموزش باورهای اسلامی، احترام و دلسوزی، بوسیدن کودک، تشویق به بازی و بازی کردن با آنان، شاد کردن آنان، هدیه دادن، به ویژه به دختران، به عدالت رفتار کردن، پرهیز از آزار و سرزنش های بی جا و گذشت از لغزش ایشان، تبلور و تجلی می یابد:
-
تکریم زنان
یکی از آموزه های رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله که به شکل های مختلف در زندگی و سیره ایشان مشاهده می گردد، توجه به کرامت و منزلت زنان می باشد؛ هم چون حدیث ذیل که تکلیف همگان را در این خصوص روشن نموده است:
«خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لاِهْلِهِ وَاَنَا خَيْرُكُمْ لاَهْلى ما اَكْرَمَ النِّساءَ اِلاّ كَريمٌ وَ لا اَهانَهُنَّ اِلاّ لَئيمٌ»[۲۴]
«بهترين شما كسى است كه براى خانواده اش بهتر باشد، و من از همه شما براى خانواده ام بهترم. زنان را گرامى نمى دارد، مگر انسان بزرگوار و به آنان اهانت نمى كند مگر شخص پَست و بى مقدار»
و نیز این بیان زیبا که فرمودند:
«مَنِ اتَّخَذَ زَوْجَةً فَلْيُكْرِمْهَا»[۲۵]
«هر‌کس همسری بر می گزیند، او را مورد اکرام و احترام قرار دهد»
این حدیث گران بها نیز بر همین امر تأکید دارد:
«قَوْلُ الرَّجُلِ لِلْمَرْأَةِ إِنِّی أُحِبُّکِ، لَا یَذْهَبُ مِنْ قَلْبِهَا أَبَداً»[۲۶]
«گفتار و سخن مردی که به همسر خود بگوید: همانا من تو را دوست دارم، هرگز از قلب و یاد زن نمی رود»
کلامی که موجب می گردد زن به شوهرش عشق ورزد و او را در سختی ها تنها نگذارد و پشتوانه و یاورش باشد.
-
تکریم یتیمان
تکریم یتیمان، از جمله اموری است که در قرآن و سیره ی اولیای دین مورد تأکید بسیار زیاد واقع شده است و آیات و روایات متعددی را به خود اختصاص داده است.
خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله و به منظور از یاد نبردن دوران یتیمی خویش، سفارش می کند:
«فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ»[۲۷]
«اما [تو نيز به پاس نعمت ما] يتيم را ميازار»
و به پاس اکرام یتیم، مسکین و اسیر، آیه ای را در شأن و منزلت امیرالمؤمنین، حضرت زهرا و حسنین علیهم السلام نازل می نماید:
«وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا»[۲۸]
«و به [پاس] دوستى [خدا] بينوا و يتيم و اسير را خوراك مى دادند»
و رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله در این زمینه می فرماید:
«اَکرِم الیَتیم وَ اَحسن اِلی جارک»[۲۹]
«یتیم را اکرام کن و به همسایه ات نیکی کن»
از کشف الأسرار میبدی نیز نقل شده است که:
«روزی پیامبر صلی الله علیه و آله همراه عدّه ای از اصحاب، از کوچه های مدینه می گذشتند. در یکی از کوچه ها چند کودک مشغول بازی بودند و کودکی در کنار آن ها گریه می کرد. پیامبر صلوات الله علیه و آله کنار کودک روی زمین نشست و علت گریه او را پرسید. کودک گفت: من پسر رُفاعه انصاری هستم، پدرم در جنگ احد کشته شد، خواهری داشتم که ازدواج کرد و مادرم نیز شوهر کرد و من اکنون تنها و بی کس مانده ام، بچه ها مرا سرزنش می کنند و با من بازی نمی کنند. پیامبر صلی الله علیه و آله کودک را روی زانوی خود نشاند و فرمود: ناراحت نباش، از امروز من پدر تو هستم و دخترم فاطمه سلام الله علیها خواهر توست؛ آن گاه دست او را گرفت و به خانه برد. در خانه، به حضرت زهرا سلام الله علیها فرمود: دخترم؛ این کودک، فرزند ما و برادر توست، از او نگه داری کن. فاطمه سلام الله علیها جامه ای پاکیزه بر او پوشاند و موهایش را روغن زد و ظرف خرمایی پیش او گذاشت، آن گاه حسن و حسین علیهما السلام را فراخواند و فرمود: بیایید و با هم غذا بخورید؛ او تا زمان رحلت پیامبر صلوات الله علیه و آله در خانه ایشان زندگی کرد و بعدها چنین می گفت: من یتیمی را زمانی احساس کردم که پیامبر صلی الله علیه و آله از دنیا رحلت کرد»[۳۰]
هم چنین در ماجرای شهادت جعفر بن ابی طالب، این چنین نقل شده است:
«لَمَّا أُصِيبَ جَعْفَرُ بْنُ أَبِي طَالِبٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَتَى رَسُولُ اللَّهِ أَسْمَاءَ فَقَالَ لَهَا أَخْرِجِي لِي وُلْدَ جَعْفَرٍ فَأُخْرِجُوا إِلَيْهِ فَضَمَّهُمْ إِلَيْهِ وَ شَمَّهُمْ وَ دَمَعَتْ عَيْنَاهُ فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ أُصِيبَ جَعْفَرٌ فَقَالَ ص نَعَمْ أُصِيبَ الْيَوْمَ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ أَحْفَظُ حِينَ دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلَى أُمِّي فَنَعَى لَهَا أَبِي وَ نَظَرْتُ إِلَيْهِ وَ هُوَ يَمْسَحُ عَلَى رَأْسِي وَ رَأْسِ أَخِي وَ عَيْنَاهُ تُهْرِقَانِ الدُّمُوعَ حَتَّى تَقْطُرُ لِحْيَتَهُ»[۳۱]
پس از آن که جعفر طیّار در میدان جنگ به شهادت رسید، رسول خدا صلی الله علیه و آله به خانه او رفت و به أسماء بنت عمیس – همسر جعفر – فرمود: کودکان جعفر را بیاور. آن حضرت با دیدن فرزندان شهید، آنان را در آغوش کشیده، نوازش کرده و گریستند. در این حال همسر جعفر عرضه داشت: آیا جعفر به شهادت رسیده است؟ حضرت فرمودند: بله امروز به شهادت رسید. عبداللّه، پسر جعفر می گوید: خوب به خاطر دارم روزی که پیامبر صلی الله علیه و آله نزد مادرم آمد، خبر شهادت پدرم را به او داد و تسلیت گفت؛ من به ایشان نگاه کردم و ایشان دست محبّت بر سر من و برادرم می کشیدند، در حالی که چشمان شان پر از اشک بود و بر محاسن شان می ریخت»
هم چنین در این باره می توان به آخرین وصایای امیرالمؤمنین علیه السلام به حسنین علیهما السلام اشاره نمود که در آن نسبت به یتیمان سفارش می کنند.
-
تکریم میهمان
یکی از دستورات نیکو و زیبا در اسلام، احترام و گرامی داشت میهمان است. پیامبر صلوات الله علیه و آله در این زمینه می فرمایند:
«مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ ضَيْفَه»[۳۲]
«هر‌کس ایمان به خدا و روز رستاخیز دارد، پس باید میهمان خود را اکرام نماید»
و یا این سخن ارزشمند آن حضرت صلوات الله علیه و آله که در خصوص توجه به بزرگان یک قوم بیان گردیده است:
«إِذَا أَتَاكُمْ كَرِيمُ قَوْمٍ فَأَكْرِمُوهُ»[۳۳]
«اگر بزرگ قومی بر شما وارد شد، او را تکریم نمایید»
-
تکریم پیش کسوتان عرصه ی جهاد
هرگاه رزمندگان جنگ بدر نزد نبی مکرم اسلام صلوات الله علیه و آله می آمدند، ایشان را مورد کرامت قرار می دادند؛ تاجایی که برخی از افراد را به اسم صدا زده و می فرمودند: فلانی و فلانی، برخیزید تا آن شخص بدری جای شما بنشیند.[۳۴]
و به جهت بزرگداشت مقام رزمندگان نبردهای سرنوشت ساز بدر و احد، ثواب برخی از اعمال را با پاداش مجاهدین این غزوات مقایسه می کردند تا مردم به جایگاه رفیع این دلاوران، بیش از پیش واقف گردند.
[۱]. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۹، ص۶۵
[۲]. بحار الانوار، ج۳۸، ص۱۵
[۳]. حکم النبی الاعظم، ج۳، ص ۱۱۷
[۴]. مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۷۶
[۵]. بحار الانوار، ج۹۳، ص۲۲۵
[۶]. من لا یحضره الفقیه، ج۲، ص۲۰۵
[۷]. کافی، ج۱، ص۱۱۴
[۸]. بحار الانوار، ج۱، ص۶۴
[۱۰]. جامع الاخبار(للشعیری)، ص۳۸
[۱۱]. غرر الحکم و درر اللکم، ص۱۳۴
[۱۲]. غرر الحکم و درر الکلم، ص۶۳۲
[۱۳]. بحار الانوار، ج۲، ص۴۴
[۱۴]. اسراء، آیه۲۳
[۱۵]. بحار الانوار، ج۶۹، ص۱۵
[۱۶]. بحار الانوار، ج۱۹، ص۲۷۰
[۱۸]. وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۶۶
[۱۹]. کافی، ج۴، ص۷۳۴
[۲۰]. بحار الانوار، ج۷۱، ص۱۹
[۲۱]. کافی، ج۴، ص۷۳۳
[۲۲]. وسائل الشیعه، ج۲۱، ص۴۷۶
[۲۳]. امالی(للصدوق)، النص، ص۷۲
[۲۴]. نهج الفصاحه، ص۴۷۲
[۲۵]. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱، ص۴۱۲
[۲۶]. کافی، ج۱۱، ص۳۱۶
[۲۷]. ضحی، آیه۹
[۲۸]. انسان، آیه۸
[۲۹]. حکم النبی الاعظم، ج۴، ص ۴۹۵
[۳۰]. اخلاق اسلامی، شمس الدین، ص ۳۰
[۳۱]. بحارالانوار(ط بیروت)، ج۷۹، ص۹۲
[۳۴]. بحار الانوار، ج۱۷، ص۲۴
دیدگاه خود را ثبت کنید
Want to join the discussion?Feel free to contribute!