برّ و نیکی/ ثمرات و مراتب
این کتاب آسمانی در دو آیه، نیکی به پدر و مادر را از افتخارات دو پیامبر الهی، بیان می کند که از عظمت مقام و منزلت والدین حکایت می نماید…
********************************************************************
پدید آورنده: سید علی شاهچراغی
دسته بندی: خطبه
«برّ و نیکی / ثمرات و مراتب»
نیکوکاری به عنوان عملی پسندیده و مطلوب دارای آثار فراوانی است که هر کدام از این آثار نقش بسزائی در زندگی آدمی ایفا می نماید. آن چه در ادامه می آید، ابتدا بیان برخی از برکات و ثمرات دنیوی نیکوکاری می باشد؛ و سپس به برخی از آثار اخروی این عمل شایسته و نیز مراتب برّ اشارتی صورت می گیرد.
برکات دنیوی نیکوکاری
-
نیکی در برابر نیکی
امام صادق علیه السلام در خصوص فواید نیکی این مطلب مهم را بیان کرده اند که اثر و فایده ی نیکی، دریافت نیکی می باشد:
«برُّوا آبائَكُمْ يَبُرُّكُمْ أبْناوُكُمْ»[۱]
«به پدرانتان نیکی کنید تا فرزندان تان به شما نیکی نمایند»
-
پاداش سریع
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نیز می فرمایند:
«اِنَّ اَسْرَعَ الْخَيْرِ ثَوابا البِرُّ وَ اِنَّ اَسْرَعَ الشَّرِّ عِقاباً البَغْىُ»[۲]
«پاداش نيكوكارى زودتر از هر كار خوب ديگرى مى رسد و كيفر ستم و تجاوز، زودتر از هر كار بد ديگرى گريبان انسان را مى گيرد»
-
عدم کهنگی و فراموشی
آن‌حضرت صلوات الله علیه و آله در حدیثی دیگر به ماندگاری و جاودانگی نیکی اشاره کرده و فرموده اند:
«الْبِرُّ لَا يَبْلَى وَ الذَّنْبُ لَا يُنْسَى»[۳]
«نيكى كهنگى نگيرد و بدى فراموشى نپذيرد»
-
طولانی شدن عمر
پیامبر اسلام صلوات الله علیه و آله هم چنین یکی از ثمرات برّ و نیکی را طولانی شدن عمر بیان می نمایند:
«لَا يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ إِلَّا الْبِر»[۴]
«هیچ چیز جز نیکی، عمر را زیاد نمی کند»
مطلبی که در روایت امام کاظم علیه السلام نیز به آن تأکید شده است:
«مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِإِخْوَانِهِ وَ أَهْلِهِ مُدَّ فِي عُمُرِه»[۵]
«کسی که به برادران و خانواده خود نیکی کند، عمرش بلند شود»
-
زیاد شدن روزی
از رسول خدا صلوات الله علیه و آله نقل شده است:
«إِنَّ الْبِرَّ یَزِیدُ فِی الرِّزْقِ»[۶]
«همانا نیکوکاری رزق و روزی را زیاد می کند»
امام باقر علیه السلام نیز در این رابطه فرموده اند:
«البِرُّ و صَدَقةُ السِّرِّ يَنْفِيانِ الفَقرَ، و يَزيدانِ في العُمرِ، وَ يَدْفَعانِ عن سَبعينَ مِيتَةِ سُوءٍ»[۷]
«كار خير و صدقه، فقر را مى برند، بر عمر مى افزايند و هفتاد مرگ بد را از صاحب خود دور مى كنند»
-
دوری از مرگ ناگهانی
به مانند بسیاری از روایات وارده در فواید و ثمرات نیکی، این حدیث شریف نیز از وجود مقدس پیامبر صلی الله علیه و آله نقل شده است:
«البارُّ لا يَموتُ ميتَةَ السّوء»[۸]
«شخص نیکوکار به مرگ بد نمی میرد»
فواید و برکات اخروی نیکوکاری
-
سبک شدن حساب
پیامبر اسلام صلوات الله علیه و آله می فرمایند:
«إنَّ البِرَّ وَالصِّلَةَ لَيُخَفِّفانِ سوءَ الحِسابِ يَومَ القِيامَة»
«نیکی و صله رحم، حساب روز قیامت را تخفیف می دهد»
-
ورود به بهشت
و نیز این حدیث شریف از آن حضرت صلی الله علیه و آله نقل شده است:
«إِنَّ الْبِرَّ یَهْدِی إِلَی الْجَنَّةِ»[۹]
«همانا خیر و نیکی به بهشت می انجامد»
-
جایگاه ابرار در بهشت
خداوند متعال در پنج آیه ی قرآن کریم، جایگاه ابرار را در بهشت مشخص نموده و به برخورداری آنان از نعمت های مادی و معنوی بهشت اشاره کرده است که نشان دهنده موقعیت ویژه ابرار در قیامت می باشد.
این آیات عبارتند از:
آیه ی پنجم سوره مبارکه ی انسان
«إِنَّ الْأَبْرارَ يَشْرَبُونَ مِنْ كَأْسٍ كانَ مِزاجُها كافُوراً»[۱۰]
«به يقين ابرار و نيكان از جامى مى نوشند كه با عطر خوشى آميخته است»
آیه ی سیزدهم سوره مبارکه انفطار
«إِنَّ الْاَبْرارَ لَفِی نَعِیم»[۱۱]
«قطعاً نيكان به بهشت اندرند»
آیه ی هجدهم سوره مبارکه مطففین
«كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الْأَبْرَارِ لَفِي عِلِّيِّينَ»[۱۲]
«نه چنين است، در حقيقت كتاب نيكان در علّيّین است»
آیات بیست و دوم و بیست و سوم سوره مطفّفین
«إِنَّ الأبْرَارَ لَفِی نَعِیمٍ، عَلَى الأرَائِکِ یَنْظُرُونَ»[۱۳]
«به راستى نيكوكاران در نعيم [الهى] خواهند بود، بر تخت ها [نشسته] مى نگرند»
مراتب برّ و نیکوکاری
از مباحث مهم در مورد نیکی و برّ، توجه به مراتب این صفت پسندیده و محمود می باشد که در متون دینی به آن پرداخته شده است و لازم است در این جا به برخی از این موارد اشاره گردد:
-
مطابقت عمل نهانی با آشکار
رسول خدا صلوات الله علیه و آله در حدیثی ارزشمند می فرمایند:
«تَمامُ البِرِّ أن تَعمَلَ فِي السِّرِّ عَمَلَ العَلانِيةِ»[۱۴]
«كمال نيكى آن است كه در نهان همان كنى كه آشكارا مي كنى»
-
شهادت در راه خدا
پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه و آله در خصوص شهادت، به عنوان مصداق کامل نیکی می فرمایند:
«فَوقَ كُلِّ ذِي بِرٍّ بِرٌّ حتّى يُقتَلَ الرجُلُ في‌سبيلِ‌اللّه، فإذا قُتِلَ في‌سبيلِ‌اللّهِ فليسَ فَوقَهُ بِرٌّ»[۱۵]
«بالای هر نیکی، نیکی دیگری است تا این‌که مرد در راه خداوند به شهادت می رسد. پس هنگامی‌که در راه خدا کشته شد، دیگر نیکی بالاتر از آن نیست»
-
سخن نیک، بخشندگی و صبر
امیرمؤمنان علی علیه السلام مرتبه ای دیگر از برّ و نیکی را این‌طور معرفی می نمایند:
«ثَلَاثٌ مِنْ أَبْوَابِ الْبِرِّ سَخَاءُ النَّفْسِ وَ طِيبُ الْكَلَامِ وَ الصَّبْرُ عَلَى الْأَذَى»[۱۶]
«درهای نیکی سه چیز است: سخاوت نفس، خوش‌سخنی و صبر بر مصیبت»
-
مخفی نمودن برخی امور
از امام باقر علیه السلام در این خصوص نقل شده است:
«أربعٌ مُن کُنوزِ البِرِّ: کِتمانُ الحاجةِ، و کِتمانُ الصَّدقةِ، و کِتمانُ الوَجَعِ، و کِتمانُ المُصیبةِ»[۱۷]
«گنج های نیکی چهارتاست: پوشیده داشتن حاجت، پنهانی صدقه دادن، پنهان کردن ناراحتی و کتمان مصیبت»
ذکر یک مصداق
مناسب است در پایان این مبحث به مصداقی از مصادیق فراوان برّ که در قرآن کریم نیز مطرح گردیده است اشاره نماییم. این کتاب آسمانی در دو آیه، نیکی به پدر و مادر را از افتخارات دو پیامبر الهی، بیان می کند که از عظمت مقام و منزلت والدین حکایت می نماید. یکی از این دو پیامبر الهی، حضرت یحیی علی نبینا و آله و علیه السلام می باشد که در مورد ایشان می خوانیم:
«وَبَرًّا بِوَالِدَیْهِ»[۱۸]
«و با پدر و مادر خود نيك رفتار بود»
هم چنین خداوند متعال از زبان حضرت عیسی علی نبینا و آله و علیه السلام نقل می فرماید:
«وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا»[۱۹]
«و مرا نسبت به مادرم نيكوكار كرده و زورگو و نافرمانم نگردانيده است»
یعنی با وجود این که این پیامبر الهی به فرمان نافذ خداوند، بدون پدر تولد یافت و کلمه ی الهی گردید، اما در مقام برشمردن افتخارات خویش، نیکوکاری نسبت به مادر را ذکر می کند که اهمیت مقام مادر و نیز کار نیک را می رساند.
وظیفه ای سنگین که در قرآن کریم در کنار حقوق خداوند جای گرفته است:
«أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا»[۲۰]
«جز او را مپرستيد و به پدر و مادر [خود] احسان كنيد»
و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز در همین زمینه فرمودند:
«مَنْ بَرَّ وَالِدَيْهِ زَادَ اللَّهُ فِي عُمُرِه»[۲۱]
«آن کس که به پدر و مادرش نیکی کند، خداوند عمرش را زیاد می کند»
و در حدیث دیگری به مراعات آن دستور می دهند:
«يَابْنَ آدَمَ! اِبْرِرْ واِلدَيْكَ وَ صِلْ رَحِمَكَ، يُيَسَّر لَكَ يُسْرُكَ وَ يُمَدَّ لَكَ فى عُمْرِكَ»[۲۲]
«اى فرزند آدم، به پدر و مادرت نيكى كن و صله رحم داشته باش تا خداوند، كارت را آسان و عمرت را طولانى بگرداند»
اگر چه در خصوص جایگاه مادر با روایات شگفت انگیز دیگری نیز روبرو هستیم که نشان از اهمیت فوق العاده و خاص مقام مادر و لزوم نیکی به او دارد که این روایت از جمله ی آن هاست:
امام صادق علیه السلام در بیانی می فرمایند: مردی نزد پیامبر صلوات الله علیه و آله آمده و عرضه داشت:
«مَنْ أَبَرُّ قَالَ أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ أَبَاك»[۲۳]
«به چه کسی نیکی کنم؟! پیامبر فرمودند: مادرت. دوباره پرسید: پس از او چه کسی؟ فرمودند: مادرت. عرض کرد: بعد از او؟ حضرت فرمودند: مادرت. عرض کرد: و دیگر؟ حضرت فرمود: پدرت»
بدون شک اگر زحمات فراوانی را که مادر از هنگام حمل تا وضع و نیز سختی ها و مصائب دوران شیرخواری و پس از آن، تا زمان بزرگ شدن فرزند را در نظر بگیریم، خواهیم دید که هر قدر انسان در این راه بکوشد، باز هم در برابر حقوق مادر بدهکار می باشد.
[۱]. غرر الجکم و درر الکلم، ص۳۱۳
[۲]. کافی، ج۴، ص۲۸۳
[۳]. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج۱۱، ص۳۳۳
[۴]. بحار الانوار، ج۷۴، ص۱۶۶
[۵]. بحار الانوار، ج۱، ص۱۴۰
[۶]. بحار الانوار، ج۷۱، ص۸۱
[۷]. وسائل الشیعه، ج۹، ص۳۹۸
[۸]. حکم النبی الاعظم، ج۳، ص ۵۸۴
[۹]. نهج الفصاحه، ص۲۸۳
[۱۰]. انسان، آیه۵
[۱۱]. انفطار، آیه۱۳
[۱۲]. مطففین، آیه۱۸
[۱۳]. مطففین، آیات۲۲ و ۲۳
[۱۴]. نهج الفصاحه، ص۳۹۰
[۱۵]. کافی، ج۴، ص۶۴
[۱۶]. وسائل الشیعه، ج۱۲، ص۱۲۵
[۱۷]. تحف العقول، النص، ص۲۹۵
[۱۸]. مریم، آیه۱۴
[۱۹]. مریم، آیه۳۲
[۲۰]. اسراء، آیه۲۳
[۲۱]. روضه الواعظین و بصیره المتعظین، ج۲، ص۳۶۸
[۲۲]. دانش نامه میزان الحکمه، ج۱۱، ص۲۶۴
[۲۳]. وسائل الشیعه، ج۲۱، ص۴۹۱
دیدگاه خود را ثبت کنید
Want to join the discussion?Feel free to contribute!